?In ’n tyd waarin misinformasie vinniger as feite versprei, was dit nog nooit so belangrik vir wetenskaplikes om met die publiek te skakel nie. Van klimaatsveranderingontkenning tot huiwering oor entstowwe, is daar verreikende gevolge wanneer die publiek wetenskap wantrou of verkeerd verstaan. Hierdie werklikheid het ’n verskuiwing in benadering meegebring: van eensydige wetenskapskommunikasie na betrokkenheid en opregte uitruiling met diverse gehore.
Op Maandag, 19 Mei 2025, het Public Squares sy eerste lesing van 2025 aangebied. Die lesing, getiteld Van Wetenskapskommunikasie tot Publieke Betrokkenheid: Maksimalisering van Voordele, Vermindering van Hindernisse, is aangebied deur prof. Marina Joubert. Prof. Joubert is ’n senior navorser in wetenskapskommunikasie en medeprofessor by die Sentrum vir Navorsing oor Evaluasie, Wetenskap en Tegnologie (CREST) aan die Universiteit Stellenbosch. Die lesing het gefokus op die verskuiwing van wetenskapskommunikasie na publieke betrokkenheid, en het die belangrikheid, voordele, uitdagings en praktiese stappe vir effektiewe en betekenisvolle betrokkenheid uitgelig.
Van Wetenskapskommunikasie tot Publieke Betrokkenheid
Wetenskapskommunikasie gaan in sy wese oor gesprek en om kennis toeganklik te maak vir ’n bre?r gehoor. Buch en Trench (2021) beskryf wetenskapskommunikasie as die “sosiale gesprek oor wetenskap”. Dit gaan nie net daaroor om feite oor te dra of met mense te praat nie; dit gaan ook oor dialoog en gesamentlike kennisproduksie. Prof. Joubert definieer wetenskapskommunikasie as “om wetenskap sigbaar, relevant, betekenisvol, toeganklik en memorabel te maak”. Met ander woorde, dit help om vir die publiek te wys waarom wetenskap belangrik is in die alledaagse lewe.
Wetenskapskommunikasie gaan verder as net eindresultate – dit beklemtoon ook hoe navorsing gedoen word en hoe dit die samelewing eties en moreel be?nvloed. Dit bied verskeie voordele, soos verhoogde erkenning vir wetenskaplikes, wat hulle kan help om beleid te be?nvloed, meer befondsing te verkry, en groter gehore te bereik. Hierdie voordele draai egter dikwels rondom wetenskaplikes en instellings, terwyl gemeenskappe en hul bydraes agterwe? gelaat word.
Publieke betrokkenheid spreek hierdie beperking aan deur doelgerigte en betekenisvolle interaksie te bevorder. In plaas daarvan om aan te neem dat nie-wetenskaplikes kennis kort en deur ’n top-down benadering onderrig moet word, bevorder publieke betrokkenheid ’n meer inklusiewe benadering. Dit moedig wetenskaplikes aan om mense te betrek en hul ervarings, perspektiewe, kennis en waardes as betekenisvolle bydraes tot kennisproduksie te sien.
Voordele en hindernisse
In sy boek The Engaged Scholar bespreek Andrew J. Hoffman die wedersydse voordele van publieke betrokkenheid en beklemtoon die verrykende impak op sowel navorsers as gemeenskappe.
Wanneer wetenskaplikes met die publiek skakel, word hulle beide ’n deskundige en ’n burger. Hulle betrokkenheid word gekenmerk deur nederigheid, luister, refleksie en die bereidwilligheid om van ander te leer en saam te werk. Gemeenskappe word samewerkende vennote in die proses van kennisproduksie en be?nvloed navorsing en uitkomste. Dit bevorder vertroue en toeganklikheid, en verseker dat navorsing relevante gemeenskapskwessies aanspreek, wat sosiale gelykheid, diversiteit en insluiting versterk.
Ten spyte van die voordele, staar publieke betrokkenheid verskeie struikelblokke in die gesig. Die top-down “wetenskaplike-na-publiek”-benadering tot kennisverspreiding is steeds sterk ingebed in akademia, wat die waarde van gemeenskapskennis en bydrae onderskat. Institusionele strukture soos mediabeamptes en persverklarings versterk dikwels eenrigtingkommunikasie in plaas van betekenisvolle dialoog. Daarby word publieke betrokkenheid soms gereduseer tot ’n boksie wat afgetik word om befondsing of beleidsgoedkeuring te verkry – en verloor so die doelgerigtheid wat aan die kern daarvan lê.
’n Betrokke navorser wees
Effektiewe publieke betrokkenheid berus op duidelike kommunikasie, deursigtigheid en wedersydse vertroue. Navorsers moet hul verbintenisse en bedoelings openlik deel, verwagtinge vroeg stel, en dialoog prioritiseer bo eensydige gesprekke. Die gebruik van eenvoudige taal, herkenbare voorbeelde en persoonlike stories help om emosionele verbindings te bou en komplekse idees meer verstaanbaar te maak. Hierdie praktyke help om hindernisse vir betrokkenheid te oorkom.
’n Illustratiewe voorbeeld wat prof. Joubert in haar lesing genoem het, is prof. Salim Abdool Karim – ’n vooraanstaande openbare gesondheidsarts, epidemioloog en viroloog. Hy is aangestel om die 45-lid Suid-Afrikaanse Ministeri?le Advieskomitee te lei en het ’n sentrale rol gespeel in die land se reaksie op die COVID-19-pandemie. Deur talle media-optredes het hy nie net kundige analise en wetenskaplike insigte gedeel nie, maar ook op ’n menslike vlak met die publiek gekonnekteer. Deur sy persoonlike bekommernisse oor sy familie se gesondheid en welstand openlik te deel, het hy vertroue en geloofwaardigheid opgebou in ’n tyd van onsekerheid en gepolariseerde diskoers oor die virus en entstowwe.
Insette uit die lesing
Die lesing is goed bygewoon en het ’n diverse gehoor gehad wat navorsers, professore, dosente, nadoktorale genote en studente ingesluit het. Hieronder volg insigte van twee van die gehoorlede:
Dr. Berna Gerber, Senior Lektor in Spraak-, Taal- en Gehoorterapie aan die Universiteit Stellenbosch en lid van die Public Square vir Vroe? Intervensie en Kindersielkunde:
“Ek hou baie van die konsep van betrokkenheid en mede-skepping. Ek dink dit is beslis die rigting wat wetenskapskommunikasie oor vroe? kinderontwikkeling moet inslaan. Dit was baie inspirerend. Ek het regtig gehou van die boodskap oor storievertelling, die erkenning van mense se emosies, en die deel van jou eie onsekerhede as ’n navorser.”
Solomzi Mphambo, BA Filosofie, Politieke Wetenskap en Ekonomie (PPE)-student:
“Wat vir my uitgestaan het, was professor Joubert se klem op publieke betrokkenheid en hoe dit nodig is binne alle wetenskappe – of dit nou harde wetenskappe of sagte wetenskappe is. Wetenskap bestaan nie in ’n vakuum nie; dit het altyd publieke konsultasie nodig.”
Gevolgtrekking
Uiteindelik beteken dit om ’n betrokke navorser te wees dat blote feite nie mense se denke verander nie, en dat meer kennis nie noodwendig meer steun vir wetenskap beteken nie.
Die idee dat effektiewe betrokkenheid meer as net feite vereis, is nie nuut nie. Aristoteles het reeds geleer dat effektiewe kommunikasie berus op drie dinge: (1) logos: argumente of feite, (2) ethos: die geloofwaardigheid van die spreker, en (3) pathos: emosionele appèlle. Hierdie elemente kan gesien word as die drie pote van ’n stewige stoel – as een of twee ontbreek, hou dit nie die gewig nie. Vir publieke betrokkenheid om werklik effektief te wees, moet wetenskaplikes alle drie hierdie areas aanspreek. Soos prof. Joubert dit eenvoudig gestel het: “Feite is die kern, maar emosie is die sleutel.”
Kyk die volledige lesing op ons YouTube-kanaal hier.
?
.png)
