?Mikroklimate ¨C in teenstelling met grootskaalse makro klimaatsmodelle op streeks- of selfs globale vlak ¨C kan 'n oplossing bied om die negatiewe impakte van ekstreme weersomstandighede op reeds kwesbare insekpopulasies te neutraliseer.

Dit is die gevolgtrekking van 'n oorsigartikel wat onlangs in Nature Reviews Biodiversity gepubliseer is. Die artikel, met die titel ¡°Effects of microclimate variation on insect persistence under global change", is deur 'n interdissiplin¨ºre span van wetenskaplikes vanuit Suid-Afrika, Kanada, Taiwan, Switserland en die Verenigde Koninkryk geskryf.

Mikroklimate, ook bekend as mikroskuilplekke, manifesteer op verskillende maniere, afhangende van die tipe van insek of die tipe habitat. In 'n stedelike omgewing kan dit 'n skaduryke en klammerige plekkies wees met verskillende topografie? wat insekte teen ho? temperature beskerm. In die re?nwoude van die Amasone, kan dit die hele kruin van die woud wees.

Maar sonder 'n beter begrip van hoe insekte, baie van hulle met komplekse lewensiklusse, van mikroklimate gebruik maak om in 'n veranderende klimaat te oorleef of aan te pas, mag selfs ons beste klimaatmodelle steeds verkeerd wees.

Vir prof John Terblanche, 'n evolusion¨ºre fisioloog in die US se Departement van Bewaringsekologie en Entomologie en 'n mede-outeur van die artikel, is huidige makroklimaatsmodelle nie daartoe in staat om impakte op insekpopulasies te voorspel nie.

¡°Grondvlak waarnemings is noodsaaklik om toetsbare voorspellings te genereer," verduidelik hy. Indien ons byvoorbeeld waarneem dat daar tussen twee en drie-uur in die middag geen bye buite is, besig om vir kos te soek nie, kan hierdie inligting gebruik word om die geldigheid van die groter klimaatmodelle te bevestig. ¡°Ons kan toetsbare modelle skep wat nie honderde ure van waarneming verg nie," voeg hy by.

Hierdie fynskaal modelle se voorspellings is dikwels meer akkuraat as die groter makroskaal modelle. Dit is omdat die groter modelle nie betekenisvolle variasies in klimaatstoestande, wat die insekgedrag direk be?nvloed, kan verreken nie. Die fyner skaal data word tipies as 'n gemiddelde bereken of selfs nie eens in ag geneem nie (soos byvoorbeeld waar insekte onder 'n blaar in die kruin van 'n boom leef).

Volgens Terblanche moet ons meer strategies wees en ho? resolusie data op fyner skaal verreken ten einde kragtiger voorspellingsmodelle te ontwikkel. Sodanige modelle kan byvoorbeeld ook in landbou gebruik word om ons insekpes beheerstrategie? te verbeter.

Dr Wendy Foden, spesialiswetenskaplike by SANParke en verbonde aan die US se Skool vir Klimaatstudies, s¨º hulle is reeds besig om die konsep van mikroklimate te implimenteer om kwesbare diere te beskerm. In die Tankwa Karoo, byvoorbeeld, waar somer temperature dikwels bo 40 tot 50 grade Celsius styg, het SANParke saam met die World Wildlife Fund en die Universiteit van Kaapstad se FitzPatrick Instituut vir Afrika Ornitologie gewerk om die impak van ho? temperature op vo?l spesies te verminder deur houtskerms by watergate op te rig. Soortgelyke strategie? vir die skep van mikroklimate is in Suid-Afrika ontwikkel om pikkewyne by Simonstad en die Suidelike geelbekneushoringvo?l in die Kalahari te beskerm.

¡°Op 'n soortgelyk manier sal 'n beter begrip van die w¨ºreld van insekte op 'n mikroskaal ons help om ekosisteme beter te bestuur op die makroskaal in die geval van byvoorbeeld 'n langdurige hittegolf. Oor die langtermyn kan ons ook kunsmatige mikrohabitatte as stapklippe regoor 'n landskap skep ten einde spesies te help om geleidelik na 'n meer gepaste klimaat te beweeg," verduidelik sy.

Terwyl dit steeds moeilik is om te voorspel hoe insekte op 'n veranderende klimaat gaan reageer, is dit vir nou belangrik om 'n reeks van komplekse landskappe te skep wat met mekaar verbind kan word, met vele geleenthede in elke hoekie en gaatjie vir insekte om te kan wegkruip en die hitte te oorleef.

¡°Deur mikroklimate te bestuur, kan ons 'n balans handhaaf tussen uitwissing versus kolonalisering en sodoende die globale uitwissing van insekspesies as gevolg van klimaatsverandering vertraag," skryf hulle in die slot van die artikel.

Die sleutelwoord hier is egter ¡°vertraag": ¡°Indien ons sake soos gewoonlik bedryf, kan tot 'n derde van die aarde se spesies daaronder ly. Nuwe bewaringspraktyke moet 'n prioriteit wees. Die toekoms van die w¨ºreld se mees diverse klas van spesies, and potensie?l die onvervangbare dienste en funksies wat hulle verrig, hang daarvan af," sluit hulle af.

Op die foto's bo: Hierdie vlieg (Pheilolece sp.) is 'n belangrike bestuiwer van endemiese blomme in Suid-Afrika, en die inheemse liewenheersbesie Cheilomenes lunata speel 'n belangrike role in die natuurlike voedselweb en word beskerm teen die impak van klimaatsverandering deur die gebruik van diverse mikroclimaatstoestande in hul natuurlike habitat. Die impakte van klimaatsverandering en landskapsverandering bedreig hierdie inheemse insekpopulasies. Foto's deur S. Clusella-Trullas

Page Image:

Dekades lank is Cynthia Lategan-Kriel al ¡¯n hoeksteen van die Stellenbosch Besigheidskool (SBS) aan die Universiteit Stellenbosch (US). As programko?rdineerder vir die MBA, MPhil in Bestuursafrigting en MPhil in Toekomsstudie, is sy een van die langsdienende en mees gerespekteerde personeel in die Fakulteit Ekonomiese en Bestuurswetenskappe.

Cynthia se reis het meer as 30 jaar gelede begin toe sy by die Skool vir Publieke Leierskap aangesluit het as persoonlike assistent vir prof Erwin Schwella. Destyds was sy ¡¯n jong ma van twee, vasbeslote dat dit die begin van ¡¯n stabiele en betekenisvolle loopbaan sou wees. Haar toewyding het nie net die grondslag gel¨º vir haar eie merkwaardige professionele ontwikkeling nie, maar ook vir haar kinders se toekoms. Haar dogter, ¡¯n kleuterskoolonderwyseres, is die ma van haar 17-jarige kleinseun, terwyl haar seun ¡¯n Meestersgraad in Biomediese Ingenieurswese (cum laude) aan US behaal het.

Binne drie jaar is Cynthia in ¡¯n permanente pos by SBS aangestel. Dit was ¡¯n bepalende oomblik wat haar lewe in ¡¯n ander rigting gestuur het, reken sy. In daardie vormingsjare het sy verskeie rolle vervul: sy het ontvangspersoneel opgelei, die finansi?le span ondersteun, as operasionele bestuurder opgetree en gehelp waar dit ook al nodig was. Sy het ook die posisie van persoonlike assistent beklee vir die stigtingsdirekteur van Stellenbosch Besigheidskool Uitvoerende Ontwikkeling (SBS-ED). ¡°Dit was nie altyd maklik nie,¡± s¨º sy terugskouend, ¡°maar daardie verskeidenheid het my help vorm tot wie ek vandag is.¡±

Cynthia het altesaam agt verskillende posisies by SBS beklee, en elkeen het haar insig verdiep en haar leierskapskapasiteit uitgebou. Uiteindelik het sy haar roeping as programko?rdineerder gevind, aanvanklik vir beide die modul¨ºre en voltydse MBA-kohorte, voordat sy haar later op die modul¨ºre MBA-, asook die MPhil-grade in Bestuursafrigting en Toekomsstudie toegespits het.

Die praktiese rol wat sy in studente se lewens speel, het nog altyd ¡¯n wye reeks take ingesluit, van die logistieke ko?rdinering vir nasionale studietoere tot die begeleiding van individuele studente op hul veeleisende akademiese reis. ¡°Di¨¦ rolle het my in staat gestel om my begrip van akademiese programbestuur uit te brei en my verbintenis tot beide studente en fakulteitskollegas te versterk,¡± s¨º sy.

Saam met haar professionele groei, het Cynthia gesorg dat haar eie ontwikkeling nie agterwe? bly nie. Sy het onder meer sertifikate in projekbestuur en lewensafrigting voltooi wat haar leierskaps- en interpersoonlike vaardighede verbeter het. ¡°Afrigting het my veral baie gehelp om ons studente beter te verstaan en te ondersteun,¡± merk sy op. ¡°Ek het nog altyd geglo ek is gebore om te lei; nie in die tradisionele sin nie, maar deur diensbaarheid, nederigheid en om ander te help uitblink.¡±

Hierdie filosofie het ook aanleiding gegee tot haar bydraes op ander gebiede. As voorsitter van die sosiale impak-komitee vir vyf jaar, het sy haar beywer om betekenisvolle gemeenskapsbetrokkenheid by SBS-aktiwiteite te integreer. Haar professionele uitnemendheid is beloon met US se gesogte Kanseliersmedalje.

Oor die jare het die mentorskap van drie voormalige SBS-direkteure ¡¯n wesenlike invloed op Cynthia gehad. Prof John Powell se egalistiese benadering het haar ge?nspireer en hy het haar aangemoedig om haar drome na te jaag. Prof Piet Naud¨¦ se onwrikbare toewyding aan studente het haar eie benadering onderskryf en versterk, en prof Mark Smith, wat haar aangemoedig het om te begin draf, het haar die selfvertroue gegee om grense te verskuif, persoonlik ¨¦n professioneel.

Sy word hoog aangeskrewe deur haar kollegas. Marna Bothma van die Sentrum vir Akademiese Administrasie s¨º, ¡°Cynthia reik na ander uit met opregtheid en deernis. Haar kalm teenwoordigheid en onwankelbare geloof het baie van ons deur moeilike tye gedra. Sy l¨¦¨¦f haar waardes met ¡¯n warm hart en oop hande ¨C ¡¯n ware voorbeeld van leierskap.¡±

Senior administratiewe beampte Samantha Diedericks voeg by: ¡°Cynthia is warm, toeganklik en inklusief. Al is ek relatief nuut, het sy my onvoorwaardelik verwelkom. Sy werk ongelooflik hard, luister aandagtig en studente getuig konsekwent van hul positiewe ervaring met haar.¡±

Vanjaar is haar 33ste jaar by SBS en steeds verwelkom Cynthia verandering met energie en grasie. ¡°Ek floreer op uitdagings en innovasie. Ek hou daarvan om elke dag iets nuuts te leer,¡± s¨º sy. Sy is veral trots op hoe SBS oor die jare meer gespesialiseerd geraak het en hoe die erkenning van vroue in akademiese leierskap toegeneem het ¨C ¡¯n verandering wat sy nie net waargeneem het nie, maar waartoe sy ¡¯n aktiewe bydrae gemaak het.

Lang wandelings saam met haar man en stil oomblikke by die see stem Cynthia rustig wanneer sy nie by die werk is nie. Sy droom ook daarvan om eendag ¡¯n passasier op die langafstandtreine in Europa te wees. Haar reis is nog lank nie verby nie en haar nalatenskap van diens en leierskap bly ¡¯n inspirasie vir diegene rondom haar.

¡°Die mees bevredigende deel van my werk is die persoonlike interaksie met studente ¨C om hulle te help om uitdagings te bowe te kom, hul suksesse te beleef en hulle op die pad na graduering te vergesel. D¨ªt is my passie.¡±

Page Image:

Hierdie Vrouemaand vier ons akademiese personeellede aan die Universiteit Stellenbosch (US) wat denke vorm en uitnemendheid deur hulle onderrig inspireer. Hierdie merkwaardige opvoeders bring passie, vernuwing en toewyding na die lesinglokaal en help studente om te floreer en sukses te behaal. Hulle stories weerspie?l die impak van vroue in die hart van die US se akademiese gemeenskap.
 
Gedurende ? merkwaardige akademiese loopbaan van 25 jaar waarin sy sowat 1 500 arbeidsterapeute opgelei het, het prof Nicola Plastow, medeprofessor in die Departement Gesondheids- en Rehabilitasiewetenskappe by die Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe, volgehoue toewyding tot die akademieskap van onderrig en leer getoon. Die US het twee keer (in 2015 en 2023) ? Onderriggenootskap aan Plastow toegeken, asook ? Toekenning vir Uitnemende Onderrig in 2021. Plastow is ? C2-gegradeerde navorser van die Nasionale Navorsingstigting (NNS) en het in 2024 ? eervolle vermelding by die Nasionale Universiteitsonderrigtoekennings (NUTA) ontvang. Haar werk is diep gewortel in die filosofie van beroepsgeregtigheid.
 
Vertel ons ? bietjie meer oor jou agtergrond.
Arbeidsterapeute bevorder gesondheid en welstand deur mense te ondersteun om deel te neem aan die aktiwiteite of take wat hulle in hulle daaglikse lewens wil, moet en behoort te doen. Hierdie aktiwiteite sluit in om na hulleself om te sien, te speel, te leer, pret te h¨º, te werk en tyd saam met ander mense deur te bring. Beroepsgeregtigheid gaan oor die reg om deel te neem en jou potensiaal te bereik.
My reis as onderwyser het in 2000 en nog voor my graduering begin toe ek in my finale jaar gedurende my plasing vir praktiese opleiding in Imizamo Yethu (Houtbaai) ? voog vir eerstejaarstudente was. Ek het ook in my eerste pos toesig oor studente gehou wat hulle prakties van 1 000 uur voltooi het.
Ek het dit baie geniet om studente gedurende my kliniese prakties te onderrig en dit het my ook die selfvertroue gegee om my meestersgraad en later my PhD aan te pak. Ek het in 2005 ? dosent aan die Brunel-Universiteit in Londen geword en in 2014 by die US aangesluit. Dus strek my onderrig- en akademiese reis nou al oor meer as 25 jaar.
 
Was daar enige rolmodelle wat ? blywende indruk gemaak het?
As ? vroue-akademikus is my ganse loopbaan te danke aan die vroue wat my ondersteun het om te word wie ek is. My ma, Alice Tinsley, is ? ongelooflike onderwyser, rolmodel en ouma. Proff Lana van Niekerk en Maddie Duncan het my tydens my voorgraadse jare gewys dat dit moontlik is om ? akademikus te wees, ? gesin te h¨º ¨¦n ? PhD te doen ¨C en was ook wonderlike onderwysers. Dr Anita Atwal was my PhD-toesighouer en het my geleer hoe om goed gepubliseer te kry.
 
Wat beteken dit vir jou om vandag ? vrou in die akademie te wees?
Om ? vrou in die akademie te wees is regtig harde werk! Ek moet baie verskillende rolle as ? akademikus vervul: di¨¦ van onderwyser, navorser, Voorgraadse Programko?rdineerder en arbeidsterapeut by ? rehabilitasiesentrum in Bishop Lavis, asook om die akademiese administrasie binne ? groot organisasie te hanteer en om vir studente se welstand te sorg. Dit moet alles gebeur binne die konteks van al die ander rolle wat ek speel en wat met hulle eie verantwoordelikhede gepaard gaan, soos om ? tannie, die ma van vier kinders, ? dogter, ? vriendin en die vrou van ? entrepreneur te wees.
Ondanks hierdie verantwoordelikhede is dit ? ongelooflik lonende ervaring om ? vrou in die akademie te wees. Ek kry die geleentheid om te sien hoe mense van student-wees af leer en in beroepslui en PhD-graduandi ontwikkel; om langtermyn-, diep en betekenisvolle bande te smee met mense uit ? wye verskeidenheid van kulture regoor die w¨ºreld wie se belangstellings en oortuigings van myne verskil; asook om die gawes en talente wat God aan my gegee het, te gebruik om ? impak in die w¨ºreld te maak.
Om ? ruimte vir toekomstige geslagte vroulike opvoeders te skep beteken om vir jong vroue te wys dat dit moontlik is om hierdie talle rolle tegelyk te vervul en in ? betekenisvolle en doelgerigte lewe saam te snoer. Vir my gaan dit daaroor om nie beperk te word deur my sin van verantwoordelikheid en plig nie, maar om soveel geleenthede moontlik vir soveel mense moontlik te skep.
 
Wat is die grootste beloning van ? dosent wees aan die US?
Ek dink ek het in my loopbaan sowat 1 500 arbeidsterapeute vanaf hulle eerste jaar tot hulle graduering onderrig. Daar is elke jaar hierdie magiese oomblik, rondom die begin van die tweede semester, wanneer ek ? klas binnestap en ? groep beroepslui sien. Hulle is nie meer studente nie. Dit is op daardie oomblik dat ek weet hulle is gereed om die uitdagings die hoof te bied wat inherent aan werk in die gesondheidsorgstelsel in Suid-Afrika is, en dat hulle agente van verandering gaan wees. Ek is geweldig trots op die gehalte van ons arbeidsterapiestudente.
 
Watter raad het jy vir jonger vroue wat vandag die onderwysberoep betree?
My belangrikste stukkie raad is dat daar geen goeie tyd is om jou meestersgraad of PhD te doen nie, en dat daar geen goeie tyd is om ? baba te h¨º nie! Om ? ma te word was ? lewensveranderende geskenk en elke nuwe baba het my lewe vir altyd onderstebo gekeer. As ma-word nie jou ding is nie, geld dieselfde vir jou ander doelwitte en drome. Moenie wag totdat jy jou akademiese projek(te) voltooi het om die ander goed te doen wat aan die lewe betekenis gee nie ¨C die akademiese projek(te) sal steeds daar wees en vir jou wag.

FOTO: Stefan Els

Page Image:

Om met professor Gubela Mji oor haar lewenswerk te praat, is soos om met iemand te praat wat op die punt staan om 'n splinternuwe avontuur te begin. Meer as twee dekades nadat sy in Mei 2002 by die Sentrum vir Gestremdheids- en Rehabilitasiestudies aangesluit het, toe dit nog in sy kinderskoene was, klink sy steeds so passievol soos altyd aan die vooraand van haar aftrede as hoof van die sentrum.

¡°Toe ek by die eenheid aangesluit het, was ek destyds die enigste personeellid, en ek het geleidelik gesien hoe die eenheid uitbrei tot 'n afdeling met ongeveer 11 personeellede," s¨º sy.

'n Eerste prioriteit toe sy die program begin onderrig het, was inklusiwiteit. ¡°Die model destyds het beteken dat daar slegs vir studente van Kaapstad voorsiening gemaak kon word. Ek het dus die program na blokweke elke ses maande verskuif, wat beteken het dat ons kon uitbrei en studente van die res van die land kon insluit.

¡°Maar ek wou ook studente in die Afrika-streek bereik. Terwyl ek met die Afdeling Huisartskunde saamgewerk het, het ek gesien dat hulle internetgebaseerde programme vir hul meestersgrade gebruik, en daarom het ek in 2006 internetgebaseerde programme vir ons gestruktureerde meestersgrade bekendgestel."

Langs die pad het sy die behoefte gesien om weer uit te brei om 'n PhD-program binne gestremdheids- en rehabilitasiestudies in te sluit, wat goedgekeur is.

Mji verduidelik dat gestremdheid transdissiplin¨ºr is en dus studente van ander dissiplines moet insluit, soos van onderwys, sielkunde, finansies en ingenieurswese.

¡°Hierdie studente was in hul onderskeie departemente, maar hulle wou ook gestremdheid verstaan. Ons het 'n behoefte gesien om 'n nagraadse diploma in gestremdheids- en rehabilitasiestudies te ontwikkel. Hierdie eenjaar-lange diploma sou hierdie studente van ander dissiplines help met betrekking tot gestremdheids- en rehabilitasiestudies.

¡°Teen die einde het ons 'n nagraadse diploma en beide 'n gestruktureerde en navorsingsmeestersgraad in Gestremdheids- en Rehabilitasiestudies gehad, sowel as 'n PhD in Gesondheidswetenskaprehabilitasie."

Mji het 'n PhD in Huisartskunde: Inheemse Gesondheidskennis, wat sy in 2013 aan die Universiteit Stellenbosch verwerf het; 'n MSc in Fisioterapie: Gestremdheid en Dakloosheid aan die Universiteit van Kaapstad; en 'n BSc in Fisioterapie.

Maar sy is nie 'n vrou wat op haar louere rus nie. Een brandende vraag het haar laat streef na nog meer: Wat gebeur met al hierdie gestremdheidsnavorsing?

¡°Ek het hierdie persepsie gehad dat hulle dit net op hulle boekrak hou en niks uiteindelik daaruit kom nie, so ek het gevoel daar was 'n behoefte om 'n netwerk te ontwikkel ¨C wat persone met gestremdhede, navorsers, die regering, besighede en die burgerlike samelewing insluit ¨C met 'n kerndoelwit om gestremdheidsnavorsing in bewysgebaseerde praktyk te vertaal om beleide te bewerkstellig vir die verwesenliking van die regte van persone met gestremdhede."

Professor Lieketseng Ned werk sedert 2014 saam met Mji, eers as lynbestuurder toe sy as dosent by die universiteit aangesluit het, en later het Mji haar PhD-promotor geword. ¡°Sy het my geleer hoe om 'n streng en beginselvaste gestremdheidsgeleerde te wees, asook die belangrikheid daarvan om geduldig te wees met die groeiproses en toegewyd te wees aan die gestremdheidsagenda," s¨º sy.

Ned s¨º die hoogtepunt van die werk met Mji was haar inklusiewe en bemagtigende leierskapstyl. ¡°Sy blink uit daarin om mense met dieselfde belangstelling bymekaar te bring. Dit is hoekom sy 'n suksesvolle gestremdheidsnetwerk (AfriNEAD) gebou het wat later aanleiding gegee het tot 'n geakkrediteerde African Journal of Disability (AJOD)."

Mji is in die Oos-Kaap gebore en beskou haarself as gelukkig om haar ouma as een van haar vroe? mentors te h¨º. ¡°My ouma het werklik hierdie visie oor die Afrika-kontinent gehad en ons geleer oor sy beste eienskappe en sy uitdagings. Ek kan onthou dat ons as jongmens baie bewus was van wat in Uganda aangaan en die vrouestryd. Sy het my geleer oor Indira Gandhi, wat die eerste vroulike eerste minister van Indi? was.

¡°Sy het 'n klein radio gehad en elke oggend het sy na die nuus geluister, en ons het ook geluister en baie geleer. So dit was my nederige begin. Ek was net regtig baie gelukkig om mentors te h¨º wat my werklik deur die proses gelei het."

Mji beplan om haar tyd tussen Kaapstad en die Oos-Kaap te verdeel na haar aftrede en om voort te gaan met voorspraakwerk.

Gevra oor enige uitdagings in haar loopbaan, s¨º sy: ¡°Ek het altyd net probeer om die dag met 'n opregte hart te trotseer, en net aangehou om elke probleem op te los en oplossings te vind. Ek sal die akademiese ruimte en mentors wat deel was van my opvoedingsproses mis. Hulle kon die potensiaal in my sien en hulle wou regtig h¨º ek moes 'n stem h¨º. Hulle het my gehelp om te verstaan, al is daar 'n massa stemme, is my stem ook belangrik."

Mji het voortgegaan met wat haar ouma begin het ¨C deur 'n opregte belangstelling in die w¨ºreld te h¨º en dit beter te maak. ¡°Ons netwerk het met ongeveer 23 lande skakel, en hulle begin nou hul eie gestremdheidsnavorsing produseer. Ek het die konsep van Ubuntu met studente verken ¨C sommige van hierdie inheemse konsepte en beginsels is belangrik om na vore te bring. Ons integreer beide die nuwe en die oue en jy sal uiteindelik met 'n kleurvolle kombers van gekombineerde kennisstelsels sit.

¡°Jy sal 'n baie meer gebalanseerde toekoms h¨º as jy hierdie waardes aan die een kant en tegnologie aan die ander kant het." Tegnologie self sal deur hierdie waardes verbeter en gebalanseer word."?

Page Image:

Hierdie Vrouemaand vier die Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe (FGGW) aan die Universiteit Stellenbosch die briljante, dapper en deernisvolle vroue wat meer as die halfte van ons w¨ºreldklas-fakulteit uitmaak. Van ons grensverskuiwende dekaan, prof Elmi Muller, en die gedugte vroulike leiers in ons Bestuurspan, tot ons uitsonderlike akademiese personeel en die onbesonge "heldinne" in administrasie wat alles aan die gang hou ¨C ons sien julle, ons salueer julle, ons waardeer julle.

Hierdie merkwaardige vroue verpersoonlik uitnemendheid in elke hoek en draai van ons fakulteit, dryf innovasie in navorsing, transformeer gesondheidsonderwys en lewer w¨ºreldklas-diens. Deur hierdie artikelreeks plaas ons die kollig op hul diverse bydraes en vier ons hulle toewyding, kundigheid en leierskap wat die FGGW as 'n toonaangewende instelling in geneeskunde- en gesondheidswetenskappe-onderwys en -navorsing verhef.

Dannielle Kenny se reis van student tot wetenskapkommunikasieleier

Ons begin ons veldtog deur die kollig te vestig op me Dannielle Kenny, Wetenskapkommunikasiebestuurder vir die Afdelings Immunologie en Molekul¨ºre Biologie en Mens-genetika, en die Suid-Afrikaanse Mediese Navorsingsraad se Sentrum vir Tuberkulose-navorsing. In hierdie rol oorbrug sy die gaping tussen die wetenskaplike gemeenskap en die publiek, smee sy betekenisvolle bande en bevorder die maatskaplike relevansie van biomediese navorsing.

Dannielle se pad na wetenskapkommunikasie het toevallig begin tydens haar Meestersgraadstudies in biomediese wetenskappe. Sy is bekendgestel aan openbare wetenskapsbetrokkenheid deur ¡°TB under the Spotlight", 'n gemeenskapsbetrokkenheidsinisiatief wat daarop gemik was om leerders in omgewings met 'n ho? TB-las oor die siekte op te voed. Dannielle het saam met haar beste vriendin en medestudent, dr Carly Young-Bailie, die TB-navorsingsuitstalling gelei en interaktiewe inhoud ontwerp wat wetenskaplike navorsing ¡°uit die laboratorium" en in die openbare sfeer gebring het.

¡°Hierdie projek het getoon dat 'n kombinasie van praktiese interaksie en kreatiewe kommunikasiemetodes 'n ruimte kan bevorder waarin wetenskaplike navorsing 'uit die laboratorium' en in die publieke terrein gebring word," s¨º Dannielle. Sy merk op dat hierdie ervaring haar belangstelling in wetenskapsbetrokkenheid aangewakker het, ¡°alhoewel ek dit nie destyds besef het nie."

Aangemoedig deur haar mentor, dr Taime Sylvester, het Dannielle begin voorspraak maak vir toegewyde wetenskapkommunikasiehulpbronne binne haar navorsingsomgewing. Haar volharding het vrugte afgewerp toe die bestuur die waarde van wetenskapsbetrokkenheid raakgesien het en die pos van Kommunikasie- en Bemarkingsbeampte in Desember 2018 geskep het.

¡°Sedert my aanstelling was ek instrumenteel in die vorming en uitbreiding van hierdie pos om meer eksplisiet op wetenskapkommunikasie en openbare betrokkenheid te fokus," verduidelik Dannielle. Haar rol het ontwikkel deur ervaringsgroei en haar toewyding daartoe om wetenskapsbetrokkenheid as 'n professionele veld te bevorder.

Wat Dannielle die meeste van haar werk geniet, is die veelsydige aard daarvan: ¡°Eerstens is om te sien hoe 'n idee, konsep of voorstel van 'n abstrakte gedagte in 'n tasbare projek met meetbare uitsette en uitkomste verander. Die tweede is om met projekvennote te skakel om kennis, geleefde ervarings, perspektiewe en verwagtinge uit te ruil wat help om impakvolle projekte in te lig, te vorm en te implementeer."

Haar toewyding aan die veld het haar onlangs as 'n genoot vir die gesogte Duits-Suid-Afrikaanse Openbare Betrokkenheidsuitruiling (PEX) 2024/2025-kohort gekies. Hierdie unieke genootskapsprogram bevorder leierskap en innovasie in openbare betrokkenheid, verbind Dannielle met w¨ºreldwye eweknie? en denkleiers terwyl dit haar as 'n ambassadeur vir betrokke navorsing posisioneer.

¡°Ek beskou my deelname aan hierdie program as een van my trotsste prestasies en 'n bron van erkenning van my eweknie? en leiers in die openbare betrokkenheidsruimte," s¨º sy.

Dannielle beskou egter haar grootste prestasie as persoonlik eerder as professioneel: ¡°die ongelooflike gemeenskap van mense, van my ouers, man, skoonouers en familie tot medestudente, beste vriende, mentors en adviseurs, wat ek deur my lewe gevorm het en die onvoorwaardelike liefde en ondersteuning wat hulle gee, inspireer en bemoedig my om in my vaardighede, waarde en waarde te glo."

Haar raad aan jong vroue weerspie?l hierdie gemeenskapsgesentreerde filosofie: ¡°Luister na die innerlike en eksterne stemme wat glo jy is bekwaam; wat vir jou s¨º: jy is slim/dapper/ervare/kreatief/innoverend genoeg om daardie taak/projek/geleentheid/werk aan te pak, want hulle is nie verkeerd nie en sien die waarde wat jy bring ¨C maak seker dat jy ruimte skep vir daardie vrou om te groei, te floreer en te blom."

Dannielle put inspirasie uit 'n uitgebreide netwerk van vroue wat die weg gebaan het vir haar generasie. ¡°Hierdie vroue het te?spoed, onmoontlike sosiale standaarde, ? enorme werksladings, onrealistiese verwagtinge, stereotipes en diskriminasie in die gesig gestaar, maar het elke geleentheid met grasie, nederigheid en deursettingsvermo? suksesvol aangepak," s¨º sy. ¡°Ek beny hoe hulle hulself gedra en met die grootste respek, deernis, selfvertroue en egtheid met ander omgaan, en ek is verstom deur hul prestasies en aspirasies."

Hierdie inspirerende netwerk sluit in haar moeder Cheryle Moore, oorlede ouma Wendy Waller, skoonmoeder Gail Kenny, stiefma Sonja Moore, skoonsusters Savanah Giessler en Nora Kenny, beste vriende Carly Young-Bailie, Ayanda Shabangu, Kim Wayne, Shelby Engelbrecht en Michaela Boshoff, kollegas Tracey Jooste, Sinazo Bali, Alyce Kapisa, Mbali Mkhonza, Caitlyne McMurchie, Tehillah Maluleke, Sedzani Ndou, Leka Mhlophe,  Michaela O'Hare, Catherine Lohrentz, Robyn Lategan, Emilyn Costa Concei??o, Margaret Nolan, Denise Scholtz, Leigh Kotze, Gabriela Carolus en Stephanie Okeyo, en haar mentors dr Taime Sylvester, dr Caroline Beltran, dr Rouxjeane Venter, me Julia Moore, dr Natalie. Leibrandt-Loxton, prof Liezel Smith, me Liesel Muller, prof Marina Joubert, prof Rene English, prof Lynn Hendricks, prof Susan van Schalkwyk, prof Marlo M?ller, dr Therese Fish, prof Maryna van de Venter en prof Carminita Frost. Soos Dannielle dit stel: ¡°Ons kan, danksy hulle".

Page Image:

Samewerking is noodsaaklik vir universiteite om hul institusionele doelwitte te bereik, en daarom is doelgerigte vennootskappe en inklusiewe netwerke onder die Universiteit Stellenbosch (US) se kern strategiese temas.

Dit is beklemtoon tydens 'n onlangse besoek deur lede van die Kaapstadse Konsul¨ºre Korps aan die US se nuwe, moderne Biomediese Navorsingsinstituut (BMNI) op die Tygerbergkampus ¨C die tuiste van die universiteit se Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe (FGGW).

¡°Dit is 'n strategiese doelwit van die universiteit om internasionale vennootskappe met mense soos julle te bevorder. Dit maak ons w¨ºreld groter en bring nuwe perspektiewe na ons fakulteit en universiteit," het prof Elmi Muller, FGGW-dekaan, in haar verwelkomingsopmerking aan die afvaardiging ges¨º.

Die besoekende Konsul¨ºre Korpslede het bestaan uit Konsuls-generaal, Konsuls, Erekonsuls en ander konsul¨ºre amptenare wat 18 verskillende lande verteenwoordig. Die doel van die geleentheid was om die universiteit se fasiliteite ten toon te stel en voort te bou op die bestaande verhoudings tussen die US en die Konsul¨ºre Korps.

Die US het formele bilaterale vennootskappe en ander samewerking met ho?r onderwysinstellings in elk van hierdie lande, het die US Rektor en Visekanselier, prof Wim de Villiers, aan afgevaardiges ges¨º. ¡°Ons het nie minder nie as 339 vennootinstellings in 66 lande op ses kontinente. Dit beteken dat ons vlak van internasionalisering onder die hoogste in Suid-Afrika is," het De Villiers ges¨º.

¡°As 'n instelling met 'n globale uitkyk, gewortel in Afrika, vra ons onsself voortdurend af nie net waarin ons goed is nie, maar ook waarvoor ons goed is," het hy bygevoeg. ¡°Daarom is ons visie nie net om Afrika se voorste navorsingsintensiewe universiteit te wees nie, maar ook om 'n plek te wees waar ons kennis bevorder in diens van die samelewing.

¡°Een van die universiteit se kern strategiese temas is om navorsing vir impak te doen, en dit word deur hierdie fasiliteit ge?llustreer. Die BMNI is onge?wenaard op die Afrika-kontinent in terme van sy fasiliteite en navorsingskapasiteit, maar ook vir beduidende menslike ontwikkeling deur die opleiding van sommige van die beste studente van die kontinent en die blootstelling daarvan aan uitgebreide globale navorsingsnetwerke," het De Villiers ges¨º. ¡°Die BMNI en die werk wat ons hier doen, is 'n praktiese demonstrasie van ons strewe om 'n trotse Afrika-kennissentrum te wees wat die kontinent dien deur navorsingsinnovasie en onderwys."

De Villiers se boodskap van diens op die kontinent is beaam deur prof Nico Gey van Pittius, FGGW Vise-Dekaan: Navorsing en Internasionalisering, wat verduidelik het hoe die FGGW van die grootste gesondheidskwessies wat die kontinent in die gesig staar, deur sy navorsing teiken. ¡°Ons weet dat Afrika die las van baie siektes dra, en as een van die toonaangewende geneeskunde- en gesondheidswetenskapfakulteite op hierdie kontinent het ons 'n unieke verantwoordelikheid om by te dra tot die aanspreek van hierdie probleme," het Gey van Pittius erken. ¡°Ons wil dit doen deur die slimste denkers in wetenskap en tegnologie hier by die fakulteit byeen te bring en hulle van die nuutste tegnologie? te voorsien om oplossings vir sommige van Afrika se dringendste gesondheidskwessies te help vind."

Gey van Pittius het ook die fakulteit se pogings om kapasiteit op die Afrika-kontinent te bou, uitgelig. ¡°Ons sien nie ons rol as slegs om ons eie behoeftes te bedien nie, ons doen ook kapasiteitsbou vir die res van die kontinent," het hy ges¨º. ¡°Ons lei voortdurend studente en kollegas van ander Afrika-lande op wat dan hierdie kennis en vaardighede terugneem na hul eie lande."

Om die fakulteit se werklike impak te illustreer, het twee prominente US-akademici van die werk wat hul spanne verrig het, aangebied. Prof Portia Jordan, van die US se Departement Verpleegkunde en Verloskunde, het 'n saak gemaak vir die behoefte om die w¨ºreldwye verpleegwerkersmag te vergroot en te bemagtig, en ge?llustreer hoe haar departement die oproep deur verskeie voor- en nagraadse programme gehoor gee. Prof Tulio de Oliveira, Direkteur van die Sentrum vir Epidemiese Reaksie en Innovasie (CERI), het vertel hoe sy span tydens die ÖйúÌåÓý²ÊƱ-pandemie onvermoeid gewerk het om variante op die kontinent op te spoor en verantwoordelik was vir die opsporing van beide die Beta- en Omikron-variante van SARS-CoV-19. Hy het volgehou dat hul werk in epidemie-opsporing van die inhoud voortduur en het die belangrikheid van hierdie werk beklemtoon in die lig van klimaatsverandering en die verband daarvan met menslike en dierlike gesondheid.

Die gesprekke is afgesluit met 'n woord van dank deur prof Karin Baatjes, FGGW Visedekaan: Leer en Onderrig. ¡°Dit is die sleutel tot ons universiteit se missie om met die w¨ºreld verbind te wees, terwyl ons plaaslike, kontinentale en globale gemeenskappe verryk en transformeer," het Baatjes ges¨º. ¡°Mag ons voortgaan om sterk bande in ons internasionale gemeenskappe te bou, en daarom spreek ons ons dankbaarheid uit teenoor alle verteenwoordigers hier vandag."

Na die aanbiedings is die besoekers op 'n toer van die BMNI geneem om die fasiliteit eerstehands te ervaar.?

¡°Die Universiteit Stellenbosch is gese?nd met 'n oorvloed w¨ºreldklas-hulpbronne, wat 'n dwingende argument skep vir lede van die Konsul¨ºre Korps om samewerkingsooreenkomste met die Universiteit te smee," het dr Prieur du Plessis, Adjunkdekaan van die Kaapstadse Konsul¨ºre Korps, ges¨º. ¡°'n Universiteit word gemeet aan die uitnemendheid van sy werk. By die BMNI het ons eerstehandse bewyse van die uitstekende werk gesien. Ek wil ons lede en die Universiteit aanmoedig om met mekaar te skakel om wedersydse geleenthede te verken ¨C geleenthede in die belang van vooruitgang in Suid-Afrika, en tot voordeel van ons onderskeie lande."

Konsul-generaal van Roemeni? en Dekaan van die Konsul¨ºre Korps, Nicolae Andrei Zaharescu, het die US bedank vir die netwerk met die diplomatieke sending in Kaapstad. ¡°Om die onderwysstelsel in Suid-Afrika te ondersteun, deur alle diplomatieke pogings, bly een van ons hoofdoelwitte. In die woorde van Madiba: 'n Goeie kop en 'n goeie hart is altyd 'n gedugte kombinasie. Maar wanneer jy daarby 'n geletterde tong of pen voeg, dan het jy iets baie spesiaals," het Zaharescu afgesluit.?

Page Image:

Esther Uwimaana is een van 30 vroulike wetenskaplikes op die vasteland wat erken word vir hul werk deur die 14de L'Or¨¦al-UNESCO Vir Vroue in Wetenskap Jong Talente Sub-Sahara Afrika-toekennings.

Uwimaan, wat van Uganda afkomstig is, werk aan haar PhD in Molekul¨ºre Biologie aan die Universiteit Stellenbosch se Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe (FGGW), waar sy navorsing doen oor potensi?le entstowwe vir tuberkulose.

Elke jaar erken en ondersteun die L'Or¨¦al-UNESCO Vir Vroue in Wetenskap Jong Talente Sub-Sahara Afrika-toekennings vroulike wetenskaplikes van Afrika vir die uitnemendheid van hul navorsing. Die 30 wenners ¨C waarvan 25 PhD-kandidate en vyf nadoktorale navorsers is ¨C is gekies uit 632 aansoekers.

¡°As draers van hoop en innoverende oplossings vir die Afrika-kontinent, bel¨º die 30 wetenskaplikes van die L'Or¨¦al-UNESCO Vir Vroue in Wetenskap 2023 Jong Talente Sub-Sahara Afrika-toekennings in verskeie navorsingsvelde. Deur ongekende benaderings te gebruik, pak hulle groot uitdagings aan om die lewensgehalte in Afrika en w¨ºreldwyd te verbeter," lui 'n verklaring wat deur die L'Or¨¦al-UNESCO Vir Vroue in Wetenskap uitgereik is.

¡°Die 30 jong talentvolle vroue ¨C biochemici, epidemiolo?, ekolo?, kunsmatige intelligensie-kundiges en openbare gesondheidspesialiste ¨C van 18 verskillende Afrikalande is almal daartoe verbind om langtermynoplossings vir die kontinent se diverse uitdagings te vind. Hulle is almal 'n ware bron van inspirasie vir toekomstige geslagte."

Uwimaana verduidelik haar navorsing en s¨º sy ondersoek die potensiaal van Mycobacterium tuberculosis-antigene as entstowwe teen tuberkulose. ¡°Dit behels die voorbereiding van menslike immuunselle met mikobakteriese prote?ene en peptiede, gevolg deur die menslike selle met bakterie? uit te daag en te kyk of hierdie selle die bakterie? doodmaak," verduidelik sy. ¡°My bevindinge kan gebruik word om doeltreffende entstowwe te ontwikkel om mense veilig te hou teen tuberkulose en by te dra tot die stryd teen aansteeklike siektes."

Wat haar gekose loopbaanpad in die wetenskap betref, s¨º Uwimaana dat sy bevoorreg voel om meisies in haar gemeenskap te kan inspireer en vir hulle te wys dat 'n loopbaan in die wetenskap moontlik is. ¡°Die toename in geleenthede vir vroue breek geleidelik maatskaplike norme, maar ons moet steeds Afrika-gesinne oortuig van die waarde van meisies se onderrig, meer rolmodelle skep en vroulike wetenskaplikes in staat stel om vry van ongelykheid en diskriminasie te werk."

Die L'Or¨¦al-UNESCO Vir Vroue in Wetenskap Jong Talente Sub-Sahara Afrika-toekennings stel sy pryswenners in staat om finansi?le ondersteuning te kry om hulle te help om hul navorsingsprojekte uit te voer¡ªtoelaes van €10 000 (byna R200 000) vir PhD-kandidate en €15 000 (byna R300 000) vir nadoktorale navorsers. Die 2023 Jong Talente se kohort sal aansluit by 'n gemeenskap van meer as 200 Afrika-navorsers wat sedert die ontstaan van hierdie streeksprogram in 2010 ondersteun en vereer is.

¡°Om vroulike wetenskaplikes in staat te stel om in die openbare arena na vore te tree en erkenning te kry vir die gehalte van hul werk, vereis dringende optrede. Dit is almal se verantwoordelikheid¡ªinstellings, maatskappye en die burgerlike samelewing. N¨®g Afrika n¨®g die w¨ºreld kan suksesvol reageer op die omgewings-, maatskaplike en gesondheidskrisisse van ons tyd deur hulself van die helfte van die mensdom te ontneem," s¨º Alexandra Palt, uitvoerende hoof van die Fondation L'Or¨¦al.?

Page Image:

Die NeoIPC-konsortium, waarvan die Universiteit Stellenbosch 'n lid is, het 'n nuwe waarnemingstelsel bekendgestel om neonatale intensiewe sorgeenhede (NISE) te help om hospitaalverworwe infeksies (HVI) by ho?risiko-pasgeborenes, insluitend baie premature babas, op te spoor en te voorkom. Hierdie gereedskapskis, wat gratis aanlyn beskikbaar is, bied NISE noodsaaklike gereedskap om data oor infeksiekoerse en risikofaktore in te samel en bewysgebaseerde besluite te neem oor hul infeksievoorkomings- en beheerstrategie? (IVB).

¡°HVI hou 'n beduidende gevaar vir pasgebore babas in, veral baie premature babas en diegene met 'n baie lae geboortegewig," s¨º dr Brar Piening, senior dokter by die Instituut vir Higi?ne en Omgewingsgeneeskunde by Charit¨¦ ¨C Universit?tsmedizin Berlin (Duitsland), wat die span lei wat die NeoIPC-waarnemingstelsel ontwikkel. ¡°Roetine HVI-toesig is 'n kritieke komponent van IVB, en die NeoIPC-gereedskapskis belyn die implementering van hierdie belangrike praktyk vir NISE."

Die NeoIPC-moniteringstelsel is gebaseer op gestandaardiseerde definisies en data-insamelingsmetodes, wat dit maklik maak vir NISE om hul data te vergelyk met maatstafdata wat gegenereer word deur ander deelnemende NISE in dieselfde streek en regoor die w¨ºreld.

Dit is ontwikkel in die konteks van die EU Horizon 2020-befondsde projek NeoIPC, wat gelei word deur die Universiteit van Padua en die Penta-stigting (Itali?). NeoIPC beoog om die doeltreffendheid van kangaroesorg in kombinasie met HVI-monitering en implementeringsondersteuning te evalueer om ernstige neonatale infeksies en sepsis by gehospitaliseerde pasgeborenes te verminder.

¡°Die NeoIPC-waarnemingstelsel is die resultaat van baie maande se intense werk en samewerking tussen NeoIPC-vennote," beklemtoon dr Julia Bielicki, Senior Navorser by die Sentrum vir Neonatale en Pediatriese Infeksie van St George's, Universiteit van Londen (Verenigde Koninkryk), Penta ID-netwerklid en NeoIPC-projekko?rdineerder. ¡°Ons is opgewonde om hierdie gereedskapskis beskikbaar te stel aan NISE regoor die w¨ºreld, en ons hoop dat dit sal help om IVB-praktyke te verbeter en die voorkoms van HVIs by pasgeborenes te verminder."

Die gereedskapskis is ontwikkel deur navorsers met langdurige ervaring in monitering en neonatologie by Charit¨¦ ¨C Universit?tsmedizin Berlin (Duitsland); St George's, Universiteit van Londen (Verenigde Koninkryk); Osakidetza ¨C Servicio Vasco de Salud (Spanje); en die Universiteit Stellenbosch (Suid-Afrika).

Deur die NeoIPC-moniteringstelsel sal NISE data insamel oor ho?risiko-babas, insluitend hul geboortegewig, swangerskapouderdom, lengte van NISE-verblyf en die gebruik van indringende toestelle soos sentrale vaskul¨ºre kateters of ventilasieondersteuning. Hulle sal ook die voorkoms van algemene tipes hospitaalverworwe infeksies monitor, naamlik bloedstroominfeksies, longontsteking, chirurgiese infeksies en nekrotiserende enterokolitis.

Die NeoIPC-moniteringstelsel sal in 2024 in 24 NISE regoor Griekeland, Itali?, Spanje, Switserland en die Verenigde Koninkryk geloods word. Alle materiaal is gratis beskikbaar op die NeoIPC-webwerf vir enige NISE wat beplan om aan die NeoIPC-monitering deel te neem of om hul eie HAI-moniteringsprogram te vestig.

Vir meer inligting oor die NeoIPC-moniteringshulpmiddelstel, bied die NeoIPC-konsortium 'n aanlyn bekendstellingsgeleentheid aan op Donderdag 23 November 2023, van 16:00-17:30 CET. Hierdie insiggewende webinaar is oop vir klinici en praktisyns wat belangstel in monitering en IPC-metodes. Registrasie is verpligtend.?

Page Image:

Hoewel Suid-Afrika sterk handelsooreenkomste met die Europese Unie (EU) het en sy grootste handelsvennoot in Afrika is, neem die omvang van landbouvoedselhandel met die EU af, grootliks weens groeiende handelsversperrings en verwante dispute. Om hierdie agteruitgang om te keer, sal Suid-Afrika sy uitvoerfokus moet verskuif, binnelandse infrastruktuur verbeter en nietariefhandelsversperrings (NTM's) takel.

Dit is die oproep van navorsers aan die Universiteit Stellenbosch (US) en Mendel Universiteit in Brno, Tsjeggi?.

In 'n studie wat onlangs in die tydskrif Agrekon gepubliseer is, het hulle ondersoek hoe die EU se landbouvoedselinvoerpraktyke die mededingendheid van Suid-Afrika se landbousektor moontlik benadeel. Hulle het 20 jaar (1999 tot 2019) se handelsdata en die Konstante Markaandeel-model (CMS) ¡ª 'n instrument wat in internasionale handel gebruik word om veranderinge in 'n land se uitvoerprestasie oor tyd te ondersoek ¡ª gebruik om hierdie impakte in die konteks van handelsliberalisering en die onlangse verlangsaming in globale landbouvoedselwaardekettings te ondersoek.

Die navorsers het landbouvoedselprodukte in vier kategorie? gegroepeer: grootmaat-kommoditeite, geprosesseerde tussengoedere ¡ª produkte wat in die produksie van ander goedere gebruik word, tuinbouprodukte en goedere wat verbruikersgereed is. Sitrus, druiwe, wyn, appels en pere en avokado's maak die topvyf-landbouvoedseluitvoere na die EU uit.

Hulle wys daarop dat tuinbou die leidende landbouvoedselkategorie is wat na die EU uitgevoer word, volgens 2019-data van Eurostat, die EU se statistiekagentskap. Tuinbou-uitvoere het beduidend gegroei, van net oor 58% van landbouvoedseluitvoere in 1999 tot meer as 65% teen 2019. Tussen 1999 en 2019 het goedere wat verbruikersgereed is die grootste aandeel van die EU se totale landbouvoedselinvoere uitgemaak, waarvan wyn die belangrikste is. Geprosesseerde tussengoedere en tuinbouprodukte het elk ongeveer 15% uitgemaak.

Die navorsers merk ook op dat byna die helfte van die totale EU-landbouvoedselinvoere na Sentraal-Europese lande gaan, terwyl noordelike en suidelike EU-lande elk ongeveer 20% uitmaak. Die kleinste maar groeiende deel word deur die oostelike EU ingevoer.

Hulle s¨º hoewel Suid-Afrika se landbouvoedseluitvoere na die EU oor die afgelope twee dekades bestendig gegroei het, dui hulle studie daarop dat die handelsomgewing toenemend uitdagend word.

¡°Hoewel uitvoere tussen 1999 en 2019 toegeneem het, het groei merkbaar vertraag n¨¢ die globale finansi?le krisis, 'n neiging wat aan die voortslepende gevolge van die resessie en die opkoms van nietariefhandelsversperrings gekoppel is.

¡°Ons bevindinge vestig ook die aandag op verskuiwende aanvraagpatrone in verskillende dele van Europa. In die ooste het landbouvoedselinvoere toegeneem nadat lande vroeg in die 2000's by die EU aangesluit het en geliberaliseerde handels- en landboubeleid aangeneem het. Maar daardie aanvanklike momentum het afgeplat, met jaarlikse groei wat van 6,5% tot net 3,5% in die dekade n¨¢ die resessie gedaal het.

¡° 'n Soortgelyke verlangsaming is in Suid-Europa te sien, waar invoergroei skerp gedaal het ¡ª van 6,3% tot 2,6% per jaar ¡ª wat daarop dui dat herstel in hierdie streek stadiger en onegaliger was. Intussen toon die sentrale en noordelike EU-markte meer stabiele dinamiek, maar selfs hier het groei afgeplat."

Die navorsers s¨º dit wek kommer dat bestaande handelsooreemkomste, wat eens as 'n toegangspoort tot geleenthede beskou is, nie meer voldoende is om die sektor se ontwikkeling of langtermynmededingendheid in die EU te ondersteun nie.

Hulle voeg by dat hoewel Suid-Afrika 'n sleutelverskaffer van landbouvoedselprodukte aan die EU bly, die land toenemend in markte kompeteer wat ¨®f versadig is ¨®f stadiger groei.

Die navorsers s¨º Suid-Afrika behoort landbouvoedselprodukte met vinnig groeiende aanvraag te prioritiseer ¡ª veral tuinbouprodukte ¡ª en sy visier stel op snelgroeiende markte binne die EU, soos opkomende oostelike EU-lande.

¡°Belegging in kritieke infrastruktuur, soos vraghouerhawens en elektrisiteitsvoorsiening, is noodsaaklik om transaksiekoste te verlaag en onsekerhede te verminder, en sodoende mededingendheid teen gesubsidieerde EU-produsente te versterk. Dit sal ook kompetisie met ander bronne van voorsiening wat aan die EU beskikbaar is, ondersteun.

¡°Beleidmakers behoort met EU-eweknie? in gesprek te tree om NTM's te heroorweeg, dispute wat marktoegang beperk op te los, en maniere te ondersoek om plaaslike uitvoerders te help om by streng regulatoriese vereistes aan te pas."

Die navorsers voeg by dat Suid-Afrika ook vinnig groeiende markte buite die EU ¡ª soos BRICS-lande, Suid-Korea, Japan, Vi?tnam, en ander ¡ª as potensi?le handelsvennote behoort te ondersoek. Sodra hierdie belowende markte ge?dentifiseer is, kan beleidmakers help om landbouvoedseluitvoere, veral di¨¦ in ho? aanvraag, na sowel groeiende EU- as nie-EU-markte te herlei.

Hulle merk op dat ten spyte van die NTM's, dispute, en ander uitdagings, die EU steeds Suid-Afrika se waardevolste handelsvennoot is. ¡°Die aansienlike handelsurplus en direkte buitelandse belegging wat deur EU-handel gegenereer word, beklemtoon die bre?r ontwikkelingsvoordele van sterk landbouvoedseluitvoere. Dit sluit werkskepping, die aanvaarding van groen- en digitale tegnologie?, en verbeterde marktoegang in ¡ª alles sentraal tot huidige handels- en ontwikkelingsdebatte."

Die navorsers s¨º hulle hoop hul studie sal die land se landbouvoedselbedryf en beleidmakers help om sy mededingende posisie beter te verstaan en strategiese aksies te identifiseer om sy uitvoerprestasie in die EU-mark te verbeter.

• Bron: Melissa van der Merwe, Ivo Zdr¨¢hal & Francois Lategan (22 Apr 2025): Trade or trap? The impact of EU trade policies on South Africa's agri-food exports, Agrekon, DOI: 10.1080/03031853.2025.2489934
  

Page Image:

?Die Universiteit Stellenbosch (US) is trots daarop om w¨ºreldwye vennootskappe te handhaaf en deel te neem aan van die w¨ºreld se voorste netwerke vir ho?r onderwys. Betrokkenheid by hierdie vennote en kollegas is ¡¯n sleutelstrategie vir my kantoor, en lei dikwels tot gesamentlike projekte wat nie net US bevoordeel nie, maar ook ons eweknie? regoor die w¨ºreld.

Oor die afgelope paar maande het ek die voorreg gehad om aan verskeie verrykende interaksies met ons vennote en netwerke deel te neem.

Een hoogtepunt was EUTOPIA-week 2025, wat in Junie aan die Universiteit van Warwick in Engeland gehou is. Sedert sy ontstaan in 2019 bring EUTOPIA Europese en w¨ºreldinstellings saam rondom ¡¯n gedeelde visie: om ¡¯n ge?ntegreerde opvoedkundige ervaring deur internasionale samewerking te bevorder. Om deel te wees van hierdie dinamiese netwerk, wat gesamentlik dringende globale uitdagings aanspreek, is van groot waarde vir US.

Tydens EUTOPIA-week het ek die eer gehad om van US se kernprioriteite uit te lig:
¨C die versterking van gemeenskapsbetrokkenheid deur meertaligheid en inklusiwiteit,
¨C die erkenning van studente as mede-skepper van kennis,
¨C die integrasie van moderne tegnologie in onderrig en leer, en
¨C die handhawing van akademiese vryheid om gelyke toegang tot kennis en hulpbronne vir alle navorsers te verseker.

Dit is ¡¯n voorreg vir US om geallieer te wees aan s¨® ¡¯n inspirerende organisasie, en ons sien uit na ¡¯n toekoms wat gevorm word deur inklusiewe samewerking en betekenisvolle impak.

Net so het ons deelname aan die Times Higher Education (THE) Afrika-universiteitsberaad in Kigali, Rwanda, in Maart waardevolle geleenthede gebied om met belangrike rolspelers in die Afrikaanse ho?r onderwyssektor te skakel.

Sulke betrokkenheid verseker dat US relevant bly en goed geposisioneer is om sy Visie 2040 te verwesenlik: om ¡¯n w¨ºreldklas-universiteit en ¡¯n leier op die Afrika-kontinent te wees.

¡ª Prof. Sam Tshela, Waarnemende Viserektor: Strategie, Globale en Korporatiewe Sake

Page Image:

Met meer as drie dekades se ononderbroke diens by die Fakulteit Ekonomiese en Bestuurswetenskappe aan die Universiteit Stellenbosch, kan die personeel hulle die dekaanskantoor nie sonder Drieka Lawrence voorstel nie.

Drieka is ¡¯n integrale deel van die Fakulteit se daaglikse funksionering. Haar teenwoordigheid is byna sinoniem met di¨¦ van die Fakulteit self: betrokke, behulpsaam en altyd vriendelik. Kollegas beskryf haar as ¡¯n saggeaarde en meelewende siel. Woorde soos staatmaker en vriendin duik gereeld op wanneer haar naam genoem word.

¡°Drieka is die hart van ons kantoor ¨C altyd besorg, altyd met ¡¯n sagte woord en ¡¯n opregte omgee-hart vir elkeen rondom haar,¡± s¨º Salom¨¦ Kukard, die Fakulteit se finansi?le bestuurder. ¡°Ongeag die uitdagings van die dag, bring sy ¡¯n positiewe gesindheid en sien sy altyd die silwer randjie in mense en in omstandighede. Niks is ooit te veel gevra vir Drieka nie.¡±

¡¯n Lewe gewortel in familie en werk

Drieka het grootgeword as die derde oudste van agt kinders op ¡¯n plaas naby De Doorns in die pragtige Hexriviervallei. N¨¢ skool het sy op die dorp gewerk, waar sy haar toekomstige man, Allroy Lawrence, ontmoet het. Die twee is in Desember 1989 getroud en het hulle in Kylemore op die Helshoogtepas buite Stellenbosch gevestig; die plek wat tot vandag toe haar tuiste is.

In 1990 het Drieka haar loopbaan by die Universiteit begin as werknemer van ¡¯n kontrakmaatskappy wat skoonmaakdienste aan onder meer die Schumanngebou gelewer het. Binne ¡¯n jaar is sy, saam met kollega Hazel Moses, permanent aangestel deur die destydse dekaan, prof. Blackie Swart. Hulle was verantwoordelik vir die netheid van die hele Schumanngebou, van kantore tot klaskamers.

NNou, 34 jaar, ses dekane, twee waarnemende dekane en talle personeelveranderings later, is Drieka steeds op haar pos.

¡°Die mense was nog altyd goed vir my. Ek het nog nooit uitgesluit gevoel nie ¨C hulle het my van die begin af laat voel asof ek deel is van die Fakulteit. Dis soos my tweede familie,¡± s¨º sy met ¡¯n warm glimlag.

Drieka doen haar werk sonder ophef en met ¡¯n kalm toewyding. Fakulteitsdirekteur MJ Brooks s¨º: ¡°Drieka dra almal se belange op die hart en doen haar werk met dankbaarheid en trots. Haar optimistiese ingesteldheid teenoor haar werk is opvallend en ¡¯n voorbeeld vir ons almal.¡±

AVolgens Ursula Wanza, administratiewe beampte by die Departement Ekonomie, is dit juis Drieka se toeganklike, nederige aard wat haar so geliefd maak: ¡°Sy luister graag en sal jou nooit kritiseer nie; sy sal eerder raadgee waar sy kan.¡±

En daar is ¡¯n stylvolle kant aan haar ook: ¡°¡¯n Mens kan haar altyd deur ¡¯n ring trek. Sy hou van mooi aantrek en is versot op parfuum, veral haar Issey Miyake-parfuum,¡± voeg Ursula by.

¡¯n Lewenspad vol liefde en verlies

Drieka praat met trots van haar drie kinders ¨C Janine (41), Alexandr¨¦ (33) en Lee-Roy (30) ¨C en haar drie kleinkinders. Twee van haar kinders werk ook vir die Universiteit, terwyl Lee-Roy ?n sommelier by die wynlandgoed Bacc? is.

Haar huwelik van meer as 34 jaar is ¡¯n bron van kosbare herinneringe. Die dood van haar man in April verlede jaar was vir haar ¡¯n seisoen van rou. ¡°Dit was die winter in my lewe,¡± s¨º sy sag. ¡°Maar nou is dit weer lente. Ek onthou die mooi; die goeie tye wat ons gedeel het.¡±

Sy glo vas aan balans tussen werk en persoonlike lewe: ¡°Moet nooit huissake werk toe bring of werksake huis toe neem nie. En bly weg van politiek by die werk ¨C dis ¡¯n onding.¡±

Haar raad aan kollegas beliggaam sy self: ¡°Lewe in vrede saam; stres verkort jou lewe.¡±

Hoogtepunte en hoop vir die toekoms

Een van die hoogtepunte in haar loopbaan was die Fakulteit se 90-jarige viering in 2015, wat met verskeie spesiale geleenthede gevier is. ¡°Om nou ook die eeufees in 2025 te kan beleef, is ¡¯n voorreg,¡± s¨º sy trots.

Met haar aftrede in die afsienbare toekoms, sien sy uit na die nuwe fase van haar lewe. ¡°Ek sien daarna uit om meer tyd saam met my kinders en kleinkinders deur te bring. Ek gaan die mense by die Fakulteit geweldig mis, maar ek wil graag betrokke raak by gemeenskapswerk. Daar is groot behoeftes in my omgewing.¡±

Sy sluit af met woorde wat haar lewensuitkyk perfek saamvat: ¡°Die werk is die beste plek, maar die huis is die heel beste plek.¡±

Page Image:

?Stellenbosch Universiteit Internasionaal (SU Internasionaal) brei sy streeksvennootskapsbenadering verder uit deur samewerking te bevorder in dele van die w¨ºreld waar die universiteit tans minder verteenwoordig is in ho?ronderwysvennootskappe. As deel van hierdie strategie het me. Sarah van der Westhuizen, Direkteur van die Sentrum vir Globale Betrokkenheid, 'n week lank aan verskeie betrokkenhede in Colombia deelgeneem, na afloop van 'n reeks besoeke in Brasili?.

Op 7 Julie 2025 het me. Van der Westhuizen deelgeneem aan die GLOSOUTH: Colombia¨CSuid-Afrika Inisiatief, wat by die Universidad Cat¨®lica de Colombia aangebied is. Die inisiatief is 'n internasionale samewerkingsprogram tussen die International Education Association of South Africa (IEASA) en die Colombian Network for Internationalisation (RCI), met ondersteuning van die Colombiaanse regering via ICETEX. Dit het ten doel om internasionale samewerking in ho?r onderwys tussen die twee lande te bevorder en Suid-Suid-samewerking te versterk.

Die GLOSOUTH-geleentheid het amptelike openingsboodskappe van regeringsverteenwoordigers van albei lande ingesluit, met mnr. Buti Manamela, Suid-Afrika se Minister van Ho?r Onderwys en Opleiding (aangestel in Julie 2025), as verteenwoordiger van Suid-Afrika. Die program het ook ¡®n oorsig van GLOSOUTH-aktiwiteite ingesluit, aangebied deur me. Carolina Cuartas Nader (GLOSOUTH-ko?rdineerder) en dr. Matias Andr¨¦s Mar¨ªn Casta?o, Voorsitter van RCI¨CASCUN. Ander hoogtepunte van die dag was ¡®n lesing deur dr. Jer¨®nimo Delgado-Caicedo, kulturele optredes, ¡®n netwerk-ete, en twee paneelbesprekings¡ªeen oor die vordering van elk van die lande met die Volhoubare Ontwikkelingsdoelwitte (SDG¡¯s), en een oor nuwe vennootskappe en bestemmings in die Globale Suide.

Van 8 tot 11 Julie het me. Van der Westhuizen die besoek voortgesit met ¡®n amptelike instellingsbesoek aan Universidad de los Andes (Uniandes) in Bogot¨¢. Die besoek is geko?rdineer deur Uniandes se Kantoor vir Internasionale Sake (OIA) en het voortgebou op ¡®n bestaande vennootskap tussen SU en Uniandes. Die twee instellings is w¨ºreldwye vennote in die EUTOPIA ÖйúÌåÓý²ÊƱ Alliance en lede van die SGroup Network. Daar bestaan ook reeds ¡®n Memorandum van Verstandhouding en ¡®n Studente-uitruilooreenkoms tussen die instellings.

Uniandes, wat in 1948 gestig is, is een van die toonaangewende privaat ho?ronderwysinstellings in Suid-Amerika en huisves meer as 19 000 studente. Die universiteit is gele? in die hart van Bogot¨¢ teenaan die berge, met ¡®n pragtige kampus en ¡®n sterk navorsingsfokus oor 11 fakulteite. Uniandes se sleutel interdissiplin¨ºre temas¡ªPlaneet, Demokrasie en Nuwe Tegnologie?¡ªresoneer nou met SU se vyf strategiese navorsingsareas.

Tydens die besoek het me. Van der Westhuizen vergaderings gehad met verskeie akademiese eenhede, insluitend die Fakulteite Bestuur, Ekonomie, Geneeskunde, Kunste en Geesteswetenskappe, Argitektuur en Ontwerp, asook die Sentrum vir Volhoubare Ontwikkelingsdoelwitte vir Latyns-Amerika en die Karibiese Eilande (CODS). Die doel van hierdie interaksies was om Stellenbosch Universiteit aan die onderskeie akademiese omgewings bekend te stel en potensi?le gebiede vir toekomstige samewerking te identifiseer.

Verdere vergaderings het plaasgevind met Pontificia Universidad Javeriana en Universidad del Rosario, met die doel om SU se vennootskapvoetspoor in Colombia uit te brei.

Die besoek is afgesluit met duidelike vooruitsigte vir toekomstige samewerking, insluitend akademiese en navorsingsvennootskappe (soos fakulteitsmobiliteit en gesamentlike navorsing), navorsingsinternskappe, studente-uitruil (semesteruitruilings, somerskole en kort programme), personeelontwikkeling, gesamentlike graadprogramme en gesamentlike nagraadse studieleiding.

Colombia en Suid-Afrika deel baie ooreenkomste, insluitend soortgelyke sosiale uitdagings en koloniale geskiedenisse. Hierdie vennootskap bied 'n belangrike geleentheid vir leer, gedeelde insigte, en die bou van Suid-Suid-kapasiteit deur omvattende internasionale samewerking. Stellenbosch Universiteit Internasionaal sien daarna uit om binnekort 'n afvaardiging van Uniandes in Suid-Afrika te verwelkom.

Vir meer inligting oor die vennootskap met Uniandes, kontak gerus Sarah van der Westhuizen.

Page Image:

'n Komplekse sellul¨ºre proses genaamd outofagie is die onderwerp van 'n belangrike nuwe handboek wat  meer as 30 jaar se navorsing in hierdie groeiende studieveld saamvat.

Outofagie is 'n proses waardeur uitgediende, toksiese of beskadigde sellul¨ºre komponente opgeneem en herwin word ten einde 'n gesonde lewende sel in stand te hou. Wanneer hierdie proses ontwrig word of nie reg funksioneer nie, kan dit lei tot neurodegeneratiewe siektes, kanker en hartsiektes.

Hierdie reusehandboek van 335 bladsye, getiteld: Autophagy ¨C From Molecular Mechanisms to Flux Control in Health and Disease, is die breinkind van prof Ben Loos, hoof van die Departement Fisiologiese Wetenskappe aan die Universiteit Stellenbosch (US).

Hy s¨º dit is uiters moeilik om outofagie te onderrig en te leer vanwe? die kompleksiteit van die proses. Meer as 20 prote?ene is hierby betrokkke as deel van die kernmasjinerie, en minstens net so veel in ander aspekte van die proses.

¡°Binne 'n snel groeiende veld vind studente en dosente dit moeilik om geskikte studiemateriaal te kies. 'n Mens weet nie waar om te begin, of hoe om te onderskei tussen belangrik en onbelangrik nie," verduidelik hy.

Een van Loos se  PhD-studente, Nicola Heathcote, het 'n reusebydrae gelewer tot hul hoofstuk  oor die presisiemeting van outofagiebaan-tussengangers, gegrond op haar navorsing oor korrelatiewe lig- en elektronmikroskopie: ¡°Deur middel van visualisering en kwantitatiewe beeldanalise, is hierdie hoofstuk daarop gemik om die leerproses te vergemaklik en meer 'tasbaar' te maak," voeg hy by.

Vir Loos is di¨¦ unieke boek 'n poging om navorsing by die vernuwing van onderrig te betrek: ¡°Die boek is saamgestel om in die klaskamer gebruik te word. Dit sluit vrae en vasvrae in, en verwys na belangrike navorsingsartikels. Ons glo dit gaan 'n baie handige gids vir beide studente, sowel as wetenskaplikes wees," s¨º hy.

Maar die belangrikste is egter die belang van hierdie studieveld vir ouerwordende bevolkings in die globale Suide: ¡°Dit is 'n ongelukkige realiteit dat ouderdomsverwante patologie? soos hartsiektes, kanker en neurodegenerasie (waarin outofagie-disfunksie 'n groot rol speel) 'n groter impak het op sosio-ekonomies kwesbare lande," sluit hy af.

Die boek is beskikbaar as 'n e-boek hier by Springer Nature.

Op die foto bo: Prof Ben Loos en PhD student Nicola Heathcote van die Universiteit Stellenbosch se Departement Fisiologiese Wetenskappe met die nuwe ¡°onderrighandboek oor outofagie wat nou beskikbaar is. Agter hulle op die skerm is 'n beeld van 'n sell wat uit honderde seksies saamgevoeg is. Dit het 'n groot 3-dimensionele datastel geskep waarvandaan individuele autofagasome uitgesegemteer kan word. Dit was 'n uiters arbeidsintensiewe proses wat in samewerking met Dr Lucy Collinson van die Francis Crick Instituut in London vir Nicola se PhD navorsing aangepak is. Foto deur Wiida Fourie-Basson

Page Image:

'n Toegewyde groep studentevrywilligers maak 'n tasbare verskil in die lewens van hul eweknie? deur die Tygerberg Pantry-projek (TPP), 'n noodondersteuningsinisiatief wat voedselonsekerheid onder studente by die Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe (FGGW) aanspreek.

Die TPP, wat in 2015 gestig is deur 'n student wat voedselonsekerheid op kampus eerstehands aanskou het, het 'n betroubare ondersteuningstelsel geword wat geheel en al deur studentevrywilligers bestuur word. Die projek oorbrug kritieke gapings wat deur befondsingstekorte gelaat word en bied 'n reddingsboei aan studente wat sukkel om kop bo water te hou.

¡°Die TPP poog om 'n kultuur van volhoubaarheid by die FGGW te kweek deur die deel, uitruil en anonieme gebruik van nie-bederfbare voedselprodukte, sowel as noodsaaklike sanit¨ºre produkte. Hierdie inisiatief is gegrond op ? vaste verbintenis dat geen student benadeel moet word in hul strewe na akademiese sukses of in hul strewe om by te dra tot en leiding te neem in die Suid-Afrikaanse gesondheidsorg- en welstandsektor as gevolg van voedselonsekerheid nie. Die projek het ten doel om 'n deernisvolle en inklusiewe akademiese omgewing te bevorder waar studente bemagtig word om mekaar te ondersteun om aan basiese behoeftes met waardigheid en respek te voldoen," s¨º prof Regan Solomons, tesourier en hoofskenker van die TPP.

¡°Vir baie studente dek beurse net die basiese beginsels ¨C klasgeld en noodsaaklikhede ¨C maar onverwagte koste ontstaan steeds en voedselonsekerheid is 'n realiteit vir baie studente. Die TPP bied 'n veiligheidsnet wanneer tye moeilik raak. Studente is veral kwesbaar voordat NSFAS-beurse aan die begin van die akademiese jaar uitbetaal word," verduidelik Shannon Swanepoel, vyfdejaar mediese student en TPP-voorsitter.

Die TPP is ? geregistreeerde NRO en die huidige komitee van sewe lede funksioneer onafhanklik, maar werk nou saam met die Tygerberg Studenteraad en die komitees van die Sosiale Impak Huis oor koshuise heen. "Oor die algemeen sal ons die laaste uitweg wees wanneer 'n student nie kos het aan die einde van die maand nie en hulle al die geld wat hulle uit 'n beurs gekry het, opgebruik het," merk Swanepoel op.

Die projek se benadering prioritiseer waardigheid en diskresie. Studente dien anonieme versoeke in deur Microsoft Teams-vorms en spesifiseer presies wat hulle benodig ¨C van geblikte tuna tot onderarmsproei. Die koshuise se sosiale impak komiteelede lewer dan items anoniem aan ontvangers af.

"Ons word baie goed ondersteun deur die personeel by Tygerberg, waarvoor ek so dankbaar is," s¨º Swanepoel. Die projek werk geheel en al op skenkings, hoofsaaklik van FGGW-personeel en -studente. Elke twee maande plaas die komitee grootmaatbestellings vir nie-bederfbare items, insluitend prote?ene, groente, stysels en toiletware, en deel dit volgens die koshuise se behoefte.

Dr Therese Fish, Visedekaan: Kliniese Dienste en Sosiale Impak by die FGGW, beklemtoon die noodsaaklike rol van die projek: "Voedselonsekerheid bly 'n beduidende uitdaging wat studentesukses en welstand op ons kampus be?nvloed. Die TPP-komitee se toewyding en deernisvolle benadering tot die ondersteuning van hul medestudente is 'n voorbeeld van die waardes waarna ons streef: diens, empatie en gemeenskapsorg. Hul werk verseker dat geen student hoef te kies tussen akademiese sukses en basiese noodsaaklikhede nie."

Die TPP is ook besig om ondersteuningsmeganismes vir studente op landelike rotasies te ontwikkel, weens die unieke uitdagings waarmee gesondheidswetenskapstudente in afgele? gebiede te kampe het. "Studente word vir 'n geruime tyd in landelike gebiede geplaas en ons beplan om pakkies vir hulle saam te stel," verduidelik Swanepoel. Hierdie studente het dikwels nie toegang tot kruidenierswinkels nie en ry dalk ure om winkels te bereik.

Die inisiatief verskaf ook koepons vir die kampus OK kruidenierswinkel deur die universiteit se maatskaplike werker, mev Sinazo Nyembezi, veral ter ondersteuning van NSFAS-studente gedurende die uitdagende tydperk voordat beursuitbetalings aan die begin van die jaar arriveer.

Terwyl TPP noodsaaklike noodhulp bied, beklemtoon die komitee die tydelike aard daarvan. Studente wat voortgesette ondersteuning benodig, word aangemoedig om die universiteit se maatskaplike werker te kontak by support@sun.ac.za vir volhoubare langtermynoplossings.

Hoe om te help

Die TPP maak geheel en al staat op gemeenskapsondersteuning om sy noodsaaklike werk voort te sit. Diegene wat wil bydra, kan monet¨ºre skenkings maak ¨C met belastingaftrekbare kwitansies beskikbaar deur die projek se NRO-status ¨C of nie-bederfbare voedsel en toiletware skenk. Essensi?le items sluit in soos geblikte tuna en bone, rys, pasta, toiletware en higi?neprodukte.

Vir skenkingsnavrae, kontak die TPP per e-pos by supportus@sun.ac.za?, of volg hul sosiale media-bladsye vir bankbesonderhede en opdaterings oor huidige behoeftes.

TPP Facebook-blad
TPP Instagram-blad

Bankbesonderhede vir monet¨ºre skenkings:
Bank: Standard Bank
Rekeningnaam: Universiteit Stellenbosch
Rekeningnommer: 073006955
Verwysing: KP R5232

Page Image:

Lede van die Afdeling Spraak-Taal- en Gehoorterapie aan die Universiteit Stellenbosch se Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe het 'n projek voltooi om Afrikaanse kinders met gespesialiseerde kommunikasiebehoeftes te ondersteun.

Spraak-Taal- en Gehoorterapie-dosente Monique Visser en Prof Juan Bornman het saam met Tobii Dynavox, 'n internasionale leier in kommunikasie-oplossings vir mense met gestremdhede, 'n reeks aanvullende en alternatiewe kommunikasiesimbole spesifiek vir Afrikaanse kinders vertaal en aanpas.

¡°Hierdie projek ondersteun die fundamentele reg van elke kind en volwassene om hul eie stem te h¨º, ongeag hul vermo? om te praat," verduidelik Visser. ¡°Daar is ongeveer 7 miljoen Afrikaanse eerstetaalsprekers in Suid-Afrika, waarvan ongeveer 35 000 aanvullende en alternatiewe kommunikasie (AAK) benodig om effektief te kommunikeer."

Die simboolreeks is ontwerp om aan te pas by gebruikers se ontwikkelende kommunikasiebehoeftes en stel terapeute in staat om geteikende doelwitte vir kli?nte te stel. Kinders en volwasse AAK-gebruikers, onderwysers, terapeute, gesinslede en ondersteuningspersoneel trek almal voordeel uit hierdie kultureel aangepaste simboolreeks, aangesien die simbole maklik verstaanbaar en kultureel relevant is. ¡°Wanneer simbole verband hou met gebruikers se alledaagse realiteite ¨C byvoorbeeld, om 'Tafelberg' of 'Rand' te sien in plaas van onbekende internasionale items ¨C vergemaklik dit nie net kommunikasie nie, dit word meer betekenisvol en nuttig in die plaaslike konteks," verduidelik Visser.

Die span het ook 'n sistematiese benadering ontwikkel wat dien as 'n riglyn vir die vertaling en aanpassing van soortgelyke simboolstelle in enige ander taal. ¡°Terwyl dit in hierdie geval op Afrikaans toegepas is, is die proses en insigte wat gegenereer word ook relevant vir ander Suid-Afrikaanse tale, soos isiXhosa en Sepedi, of selfs internasionale tale wat soortgelyke uitdagings rakende toegang en kulturele relevansie in die gesig staar," s¨º Visser. ¡°Dit bied ook nagraadse studente die geleentheid om betrokke te raak by studies wat fokus op vertalings, sowel as voortgesette werk aan die sosiale validering van die Afrikaanse simboolstel."

Die projek verteenwoordig meer as net 'n vertaling¡ªdit is 'n strategiese stap in die rigting van billike toegang tot kommunikasie vir alle mense, ongeag hul taal, kultuur of vermo? om te praat.

¡°Die projek stem ooreen met die Universiteit Stellenbosch se waardes van uitnemendheid, empatie, verantwoordelikheid, respek en innovasie, en spreek 'n werklike behoefte in die Suid-Afrikaanse konteks aan," s¨º Visser. ¡°Dit erken die universiteit se verantwoordelikheid om sy kennis en tegnologie toe te pas op maniere wat 'n positiewe impak op die samelewing het. Deur hierdie kommunikasiehulpmiddels meer toeganklik te maak, neem ons 'n belangrike stap in die rigting van billikheid vir mense met taalgestremdhede."

Onderskrif: Prof Juan Bornman en Monique Visser.

Page Image:

?Die Stellenbosse Instituut vir Gevorderde Navorsing (STIAS) is onlangs met akademiese trots gevul toe die Universiteit Stellenbosch (US) die jaarlikse Viering van Uitnemendheid in Onderrig-Leer-Assessering-geleentheid aangebied het. Di¨¦ feestelike geleentheid het opvoeders, institusionele leiers en akademici byeengebring om die toegewyde individue te vereer wat leer en onderrig aan die US en aanhou transformeer.

Prof Lis Lange, waarnemende Senior Direkteur: Leer- en Onderrigverryking, het die geleentheid geopen deur gaste te verwelkom en het die belangrikheid benadruk van vennootskappe tussen fakulteite en die afdeling wat sy lei. Sy het prof Deresh Ramjugernath, die hoofspreker en die US se Rektor en Visekanselier, aan die woord gestel, wat die noodsaaklike rol van leer, onderrig en assessering in die bereiking van die Universiteit se Visie 2040 beklemtoon het.

¡°Ons is op ? transformasiereis," het Ramjugernath ges¨º. ¡°Ons kurrikulum, programme, metodologie? en pedagogie? moet relevant en in pas met die tye wees, maar wat veral belangrik is, is dat dit die soort gegradueerdes sal oplewer wat die w¨ºreld vandag en in die toekoms nodig het."

Hy het die ontvangers geprys vir hulle kreatiwiteit, akademieskap en onwrikbare toewyding tot inklusiewe, transformerende onderwys. ¡°Julle pogings gaan nie bloot oor die oordrag van kennis nie," het hy aan die gehoor ges¨º. ¡°Dit gaan oor die vorming van mense se toekoms. Dit is wat julle as akademici in hierdie instelling doen. Julle vorm mense se toekoms deur vertroue te bou en te verseker dat ons studente akademies ¨¦n persoonlik floreer," het Ramjugernath ges¨º.

Hy het ook die belangrikheid van die US se Onderriggenote en die genote van die nasionale Genootskapsprogram vir Onderrigbevordering op Universiteit (TAU) bevestig. ¡°Hulle is vaandeldraers ... en herinner ons daaraan dat onderrig nie ? statiese vaardigheid is nie. Dit is ? immer ontwikkelende praktyk wat deur nuuskierigheid, kritiese vraagstelling en ? toewyding tot uitnemendheid voortgedryf word."

N¨¢ sy toespraak het die viering van die ontvangers van gesogte onderrigtoekennings en -genootskappe begin. Hulle is deur dr Nicoline Herman, Direkteur van die Sentrum vir Onderrig en Leer, bekend gestel.

Die eerste groep wat gevier is, was die ontvangers van die Onderrig-Leer-Assessering-toekennings vir 2024: Dr Sophia Brink, Munira Hoosain, dr Ruenda Loots, dr Marietjie Lutz, dr Rhoda Meyer en prof Lungiswa Nkonki. Elkeen van hulle het met behulp van ? videomontage insig in hulle onderrigfilosofie? gebied ¨C met die klem op reflektiewe praktyk, inklusiwiteit en innovasie.

Daarna is erkenning verleen aan twee akademici wat onlangs US-onderriggenootskappe voltooi het: profs Deborah Blaine en Taryn Bernard. Hierdie genootskappe ondersteun deurtastende navorsingsprojekte wat ? impak op onderrig, leer en assessering aan die Universiteit en nasionaal het. Die huidige bekle?rs van die US-onderriggenootskappe is dr Marnel Mouton, prof Nicola Plastow, dr Mari?tte Volschenk, Sybil Smit, prof Debra Shephard en dr Rhoda Meyer.

Erkenning is voorts verleen aan die SU se TAU-genote, wat deel van die nasionale Universiteitskapasiteitsontwikkelingsprogram uitmaak. Die huidige genote, proff Elize Archer en Shantal Windvogel, is gehuldig en twee nuwe genote, proff Bronwyne Coetzee en Simone Titus-Dawson, is verwelkom.

In die nasionale kategorie is twee SU-akademici vir hulle impak vereer: prof Faadiel Essop, wat ? 2024- TAU-genoottoekenning vir sy werk in meertalige mediese onderwys en die uitdaging van wetenskaplike elitisme ontvang het; asook prof Nicola Plastow, wat ? eervolle vermelding by die 2024- Nasionale Universiteitsonderrigtoekennings (NUTA) ontvang het.

Faadiel, wat nie self by die geleentheid kon wees nie, het in 'n video-boodskap ges¨º dat dit 'n ¡°groot eer en voorreg" is om met die TAU Fellows-toekenning erken te word. Hy het besin oor sy reis van mediese navorser tot onderrig-kenner. As pedagoog beklemtoon hy kritiese bewussyn, menslike potensiaal en kurrikul¨ºre transformasie. Hy is 'n voorstander van interdissiplin¨ºre leer, storievertelling in die klaskamer en 'n meer kontekstueel gegronde benadering tot mediese onderwys. ¡°Waar daar 'n wil is, is daar 'n weg," het hy ges¨º terwyl hy 'n beroep gedoen het tot dieper besinning, kreatiwiteit en 'n mens-geori?nteerde pedagogie gewortel in geregtigheid, nuuskierigheid en deernis.

Plastow, medeprofessor in arbeidsterapie en ? vorige ontvanger van ? Onderriggenootskap ¨¦n ? Uitnemende Onderrigtoekenning van die US, het ? diep persoonlike en belangwekkende toespraak gelewer. Langs haar was ? lappieskombers wat sy vir haar dogter gemaak het en sy het die kuns van kwiltwerk met die akademiese reis vergelyk.

¡°Wanneer ons die stukke van akademikus-wees doelbewus aanmekaarwerk, word ? produk gelewer wat meer is as die som van sy dele," het sy verduidelik. Plastow het oor onderrig, navorsing, gemeenskapswerk en ouerskap gepraat en veral besin oor haar passie vir maatskaplike deelname en beroepsgeregtigheid. Een van haar mees aangrypende voorbeelde het toesig oor ? PhD-student van Gasa behels.

¡°Die akademiese lewe is ? projek van nalatenskap; dit duur voort n¨¢ ons tyd hier," het Plastow opgemerk. ¡°Dit is regtig belangrik dat ons erken dat die werk wat ons doen ? onuitwisbare merk gaan laat op die studente met wie ons werk," het sy afgesluit.

Akademiese personeellede wat verskillende kortkursusse voltooi het, is ook by die geleentheid vereer, asook die ontvangers vroe?r vanjaar van die ROCTAS-toekennings (wat erkenning aan dosente se bydrae tot studentesukses verleen).

Die aand is afgesluit met ? diepsinnige toespraak deur prof Richard Stevens, waarnemende Viserektor: Leer en Onderrig. Hy het die kompleksiteit van hedendaagse studente en die morele en pedagogiese imperatief om hulle as individue te erken in o?nskou geneem.

Deur aan po?sie en letterkunde te ontleen, het Stevens die US aangespoor om verder as rigiede akademiese strukture te beweeg. ¡°Ons moet akademiese vernuwing definieer en dit betekenisvol in gebruik neem ¨C deur te kyk hoe ons programme veranderende kennisbasisse, globale tendense en die behoeftes van die samelewing weerspie?l," het hy ges¨º. Hy het benadruk dat kurrikulumvernuwing meer as die voldoening aan administratiewe vereistes moet behels; dit moet holisties en geko?rdineerd wees en op studentesukses fokus. ¡°Ons uitdaging is om bemagtigende omgewings binne fakulteite te bied sodat akademiese vernuwing ? sukses en ? voortgesette proses is," het Stevens ges¨º.

? Profiele van sommige van die akademici wat by die geleentheid erken is, sal as deel van die US se Vrouemaand-dekking op die US-webwerf verskyn. Hou die webwerf dop vir hulle stories.

Volledige lys van toekennings by die viering van uitnemendheid in Onderrig-Leer-Assessering-geleentheid:

US-ontvangers van 2024- TLA-toekennings

US-onderriggenote

TAU-genote by US

TAU-genootskaptoekennings

NUTA-toekennings (eervolle vermelding)

ROCTAS-wenners

Volledige inligting oor die name van wenners wat by die funksie in Mei gevier is, is hier beskikbaar: http://www.sun.ac.za/english/learning-teaching/ctl/t-l-awards-and-grants/roctas

Konferensie oor die Akademieskap van Onderrig en Leer: 2024-pryswenners

Akademieskap van Opvoedkundige Leierskap kortkursus: 2024-deelnemers

Akademieskap van Onderrig en Leer-kortkursus: 2024-deelnemers

Assesseringskortkursus: 2024-deelnemers

Kortkursus vir die professionele ontwikkeling van akademici in hulle onderrig (Prontak): 2024-deelnemers

KI-kortkursus: 2024-deelnemers

KI- en Sosiaal-verantwoordelike Pedagogie?-kortkursus: 2024-deelnemers

Page Image:

?Die Universiteit Stellenbosch (US) het met drie gesogte toekennings weggestap by die jaarlikse Nasionale Wetenskap- en Tegnologieforum (NWTF)/South32-toekennings, ook bekend as Suid-Afrika se 'Wetenskap-Oscars'. Prof Shahida Moosa, prof Yin-Zhe Ma en die Afdeling Innovasie en Kommersialisering is Donderdag, 31 Julie 2025 by 'n toekenningsgeleentheid wat in hibridiese formaat in Johannesburg en Kaapstad gehou is, as wenners in hulle onderskeie kategorie? erken.

?Moosa

Moosa, Hoof van Mediese Genetika by die Tygerberg-hospitaal en professor in Mediese Genetika in die Afdeling Molekul¨ºre Biologie en Mensgenetika, het die NWTF-SAMNR Klinikus-Wetenskaplike-toekenning vir haar baanbrekerswerk in mediese genetika deur middel van die Genomika vir Gesondheid in Afrika-projek verower. Die projek, 'n eerste in sy soort in Afrika suid van die Sahara, veroorsaak 'n revolusie in kliniese genomika en presisiegeneeskunde op die vasteland. Dit het ten doel om diagnoses aan die 100 miljoen Afrikane te verskaf wat met ongediagnoseerde seldsame siektes en oorerflike kankers leef.

Moosa het ook die eerste program vir ongediagnoseerde siektes (UDP) in Afrika suid van die Sahara op die been gebring. Dit is deel van die navorsingsgroep vir seldsamesiektegenomika wat sy lei. Die UDP is lewensveranderend vir pasi?nte en bied unieke geleenthede vir kapasiteitsbou en opleiding vir die volgende generasie genomika-kundiges in Suider-Afrika. Sy het reeds talle ander toekennings ontvang, haar navorsing in geakkrediteerde vaktydskrifte gepubliseer en toesig gehou oor verskeie nagraadse studente.

Moosa het ges¨º om 'n 'Wetenskap-Oscar' in te palm, veral in die kliniese wetenskaplike-kategorie, beteken vir haar baie.

¡°Dit is ongelooflik, veral omdat om 'n kliniese wetenskaplike te wees iets is wat nie altyd erken word, nie baie goed ondersteun word nie, en daar is baie min begrip vir wat dit beteken om in beide w¨ºrelde te leef, in die kliniek en in die laboratorium.

¡°Dit is 'n erkenning van die mense, die kwesbare mense met wie ek werk, wat ek dien, families en pasi?nte met seldsame siektes. Dit is 'n oorwinning vir hulle, want vir die eerste keer erken iemand daar buite dat die werk wat hulle help belangrik is."

Ma

Ma, van die Departement Fisika, het die TW Kambule-NSTF-toekenning: Navorsers ontvang vir sy baanbrekerswerk oor die begrip van die heelal se grootskaalse struktuur, wat tot die opsporing van "ontbrekende barione" (of materie wat nie direk sigbaar is nie) bydra en die weg baan vir opsporingsmetodes wat ondersoek hoe hierdie barione op mekaar inwerk, asook hulle kritieke rol in sterrestelselvorming en -evolusie. Ma, wat aan die hoof staan van die Astrofisika-groep aan die US en die Stellenbosch-Groningen Gesamentlike Navorsingsleerstoel in Rekenaarsterrekunde beklee, het die trajek van navorsing oor vermiste barione gevorm en hom as 'n sleutelfiguur in kosmologie en grootskaalse struktuurstudie geposisioneer. Hy het deur innoverende tegnieke en samewerking ons begrip van barioniese materie in die heelal aansienlik bevorder.

Ma lei Suid-Afrika se deelname aan verskeie internasionale sterrekunde-samewerkings, insluitend die Square Kilometre Array, die MeerKAT-teleskoop en die Legacy Survey of Space and Time by die Vera C Rubin-sterrewag. Hy spog met talle publikasies in eweknie-ge?valueerde vaktydskrifte en tot die Akademie vir Wetenskap van Suid-Afrika en die Royal Society of South Africa is verkies.

Hy het in reaksie op sy jongste toekenning die volgende ges¨º: ¡°Hierdie toekenning is 'n wonderlike erkenning van my navorsing wat suiwer deur weetgierigheid gedryf word en hoewel ek redelik seker is ek sal nooit munt daaruit slaan nie, sal dit nietemin die mens se ervaring verryk en mense se horisonne verbreed. Die ontdekking van die 'ontbrekende barione' in die heelal bevestig ons vermoede dat ons heelal uit 4,8% atome bestaan ¨C waarvan die meeste uit die middelpunt van donker materie-halo's in kosmiese filamente en leemtes afgestoot is, en weer na die kosmiese ekostelsel terugherwin sal word. Die navorsing wat ek doen, open nuwe maniere om fundamentele fisika met astronomiese data te verbind, en sal nuwe vrae aan die volgende generasies oorlaat."

Innovasie en kommersialisering

Die Afdeling Innovasie en Kommersialisering ¡ª bestaande uit die Innovus Tegnologie-oordragkantoor (TTO), die LaunchLab en die Universiteit van Stellenbosch Enterprises ¡ª het die Innovasietoekenning: Korporatiewe Organisasie gewen vir die vestiging van meer as 30 nuwe ondernemings, asook vir die medestigting van die eerste waagkapitaalfonds in Afrika wat aan belegging in universiteitstegnologie toegewy is, en die implementering van verskeie nuwe inisiatiewe en instrumente om innovasie en entrepreneurskap te stimuleer. 'n Span toegewyde professionele persone werk daaraan om 'n stewige en funksionele innovasie- en entrepreneurskapsplatform by die US te skep. Hulle identifiseer opwindende navorsingsuitsette, werk saam met navorsingspanne om te verseker dat tegnologie? op markbehoeftes reageer, dien patente in, bied beleggingsgeleenthede aan kommersi?le en nywerheidsvennote en voed afwentelmaatskappye op.

Anita Nel, US se Hoofdirekteur: Innovasie en Kommersialisering, het in reaksie op haar afdeling se nasionale erkenning ges¨º: ¡°Hierdie toekenning is 'n bewys van die belangrike werk wat by die Afdeling Innovasie en Kommersialisering gedoen word om die Universiteit se navorsingsuitsette te ondersteun en te verseker dat impak, soos dit bedoel is, aan ons samelewing in die algemeen gelewer word. Ek is ongelooflik trots op ons span by die Innovus TTO, die LaunchLab en ons USE-splintermaatskappye ¡ª ons is almal baie dankbaar teenoor die NWTF vir hierdie betekenisvolle erkenning."

• ??Foto: Prof Yin-Zhe Ma, prof Shahida Moosa en Anita Nel saam met prof Sibusiso Moyo, Viserektor: Navorsing, Innovasie en Nagraadse Studies, by die toekenningsgeleentheid.

Page Image:

?Beste kollegas en studente 

Hieronder volg 'n belangringrike Universiteitsverklaring vir julle kennisname:?

Geval van breinvliesontsteking by Universiteit Stellenbosch

Die gesondheid, veiligheid en welstand van alle personeel en studente bly 'n prioriteit vir die Universiteit Stellenbosch. Teen hierdie agtergrond bevestig die Universiteit dat hy ingelig is dat mnr Chris Scheffers, die Matie-student wat die naweek oorlede is, aan meningokokkale meningitis (breinvliesontsteking) gesterf het.

Meningitis is endemies aan die Wes-Kaap, waar dit meer algemeen gedurende die wintermaande sirkuleer. In die meeste gevalle is daar nie 'n duidelik identifiseerbare bron van kontak nie.

Aangesien hierdie stam van breinvliesontsteking in noue kontakomgewings kan versprei en as ernstig beskou word, is die protokolle van die Universiteit se Kampusgesondheidsdiens ¨C gelei deur provinsiale en nasionale gesondheidsbeleide ¨C in werking gestel met die Universiteit wat nou saam met die Wes-Kaapse Regering se Departement Gesondheid en Welstand werk om te verseker dat alle toepaslike protokolle en voorkomende maatre?ls nagekom word.

Gedetailleerde kontakopsporing van mense wat die afgelope tien dae in noue aanraking met Scheffers was, is tans aan die gang sodat chemoprofilakse ('n voorkomende medikasie) binne die volgende 24 uur uitgereik kan word om die risiko van infeksie te verminder. In hierdie verband sal die Kampusgesondheidsdiens oor die volgende 24 uur direk met diegene skakel wat as noue kontakte ge?dentifiseer is. Dit sluit beide studente en personeel in.

Hoewel geen verdere bevestigde gevalle aangemeld is nie, sal die Universiteit voortgaan om die situasie en kontakte oor die volgende paar dae noukeurig te monitor. Indien die noue kontakte kommerwekkende simptome toon nadat hulle die chemoprofilakse ontvang het, word hulle aangeraai om dringend mediese hulp te kry.

In ooreenstemming met protokol word ge?dentifiseerde noue kontakte aangemoedig om slegs lesings by te woon indien hulle asimptomaties is, om maskers in lesingslokale te dra en byeenkomste te vermy (byvoorbeeld om in groepe te sing) en om nie aan kontaksport deel te neem nie.

As 'n voorsorgmaatre?l is alle algemene vergaderings en byeenkomste in Dagbreek tot die naweek uitgestel.

Volgens Kampusgesondheid toon die bakteri?le infeksie aanvanklik griepagtige simptome ¨C hoofpyn, spierpyne, gewrigspyne en fotofobie (oogsensitiwiteit vir lig) ¨C wat dan geleidelik erger word en die volgende insluit: ho? koors, erge hoofpyn, stywe nek, braking, diarree of maagpyn, pynlike gewrigte, koue hande en voete, toevalle en/of slaperigheid wat tot 'n koma kan oorgaan. 'n Rooi of pers uitslag kan ook voorkom wat nie verdwyn wanneer dit gedruk word nie.

Vinnige agteruitgang by 'n gesonde jongmens is ongelukkig nie ongewoon nie. Dit is egter belangrik om te beklemtoon dat die voorkoms van sekond¨ºre gevalle (onder kontakte) oor die algemeen skaars is.

Belangrike inligting: 

• Kontak die Kampusgesondheidsdiens by 021 808 3493/6 (werksure) en ER24 by 010 205 3032 n¨¢ ure.

• Kontak die Stellenbosch-hospitaal 24/7: 021 808 6100. 

• Stellenbosch Medi-Clinic: 021 861 2094 (noodgevalle). 

• Studente wat berading benodig, word aangemoedig om die Universiteit se 24-uur-krisisdiens n¨¢ ure by 010 205 3032, of gedurende werksure by 021 808 4994 (Stellenbosch-kampus) en 021 927 7020 (Tygerberg-kampus) te skakel. Studente kan ook 'n e-pos na supportus@sun.ac.za stuur om individuele berading te re?l.
  
  

MEER OOR meningokokkale meningitis

Dit is 'n bakteri?le vorm van breinvliesontsteking wat deur die bakterie? Neisseria meningitidis veroorsaak word. Dit is 'n ernstige ontsteking van die breinvlies, die membrane rondom die brein en die rugmurg. Dit kan dodelik wees of langtermyn newe-effekte veroorsaak.

Hierdie toestand kom meer gereeld in die wintermaande voor en word deur bakterie? veroorsaak wat algemeen in die keel en neus van gesonde mense voorkom. Dit is nog onbekend waarom hierdie bakterie? by sommige individue in die bloedstroom en senuweestelsel in beweeg.

Oordrag

Die bakterie? word deur druppels respiratoriese of keelafskeidings van draers van persoon tot persoon oorgedra. Noue en langdurige kontak ¨C soos soen, nies of hoes op iemand, of om in 'n nabye omgewing (soos 'n koshuis, eet- of drinkgerei te deel) met 'n besmette persoon ('n draer) te woon ¨C maak die verspreiding van die siekte moontlik.

Gemiddelde inkubasietydperk is vier dae, maar kan tussen twee en tien dae wissel.?
?

Page Image:

Ons het 'n hele paar lekker voordele en kortings vir Maties-alumni in die Globale Noorde beding. Kyk 'n bietjie hier onder, en geniet.

Nuwe SACCUK-vennootskap voordelig vir alumni
Ons kondig graag 'n splinternuwe vennootskap tussen die Universiteit Stellenbosch se Afdeling Ontwikkeling en Alumnibetrekkinge en die Suid-Afrikaanse Kamer van Koophandel in die Verenigde Koninkryk (SACCUK) aan.

Maties-alumni wat as individuele lede by SACCUK aansluit, ontvang nou 'n korting van 20% op hulle ledegeld. Jy sal ook na eksklusiewe gesamentlike geleenthede van die Universiteit Stellenbosch en SACCUK genooi word. Noem bloot dat jy 'n Matie is wanneer jy aansluit ¨C SACCUK sal dit vinnig nagaan, en dan's jy in!

Hierdie strategiese vennootskap met SACCUK gaan egter oor meer as kortings. Dit is deel van die Universiteit se verbintenis om Maties te help floreer lank nadat hulle die son op die Rooiplein ingedrink of 'n vinnige hoenderslaai by die Neelsie gegryp het. Ons ondersteun jou lewenslank, nie net tot gradedag nie.

Die ooreenkoms gaan oor die bou van w¨ºreldwye netwerke wat deure open, idees skep en geleenthede ontsluit. Dit gaan daaroor om Maties op betekenisvolle maniere bymekaar te bring ¨C of jy in Londen sake doen, 'n nuwe onderneming in Johannesburg bou, of nog onder die eike in Victoriastraat dagdroom.

Ons weet dat loopbane vol kinkels en draaie kan wees, en dat die regte kontak op die regte tyd die w¨ºreld se verskil kan maak. D¨ªt is waar alumni-netwerke so waardevol is: Dit bied ondersteuning, mentorskap, en die tipe saamwees wat jy moeilik elders sal kry.

So, of jy nou jou professionele netwerk wil uitbou, jou onderneming na hetsy Suid-Afrika of die Verenigde Koninkryk wil uitbrei, uithalergeleenthede wil bywoon, of dalk net met ander van Mzansi wil gesels ¨C benut hierdie vennootskap ten volle.

• Vir meer oor SACCUK-lidmaatskap, en om aan te sluit, klik hier. 

Spesiale aanbod van Antons VSA

Maties regoor die VSA, hier's 'n heerlike bederf net vir jou! Antons VSA, gesetel in Texas, bring vir jou al die bekende geure van die huis ¨C en bied 10% afslag op hul volledige reeks biltongprodukte.

Gebruik eenvoudig die afslagkode MATIES wanneer jy aanlyn bestel by biltongusa.com of antonsusa.com.

As jy in die Dallas¨CFort Worth-omgewing kom, stap gerus by hul winkel in vir 'n warm glimlag, 'n lekker geselsie en rakke vol eg Suid-Afrikaanse lekkernye: 3814 Highway 287, Sunset, Texas, 76270.

Ondersteun 'n trots Suid-Afrikaanse onderneming in die buiteland ¨C en geniet weer 'n egte stukkie van die huis!

SA Shop bied vet afslag vir Maties in Kanada

Van sneeubedekte Vancouver en bibberkoue Calgary tot besige Toronto ¨C alle Maties in Kanada kan nou die koskas volmaak met 'n paar Suid-Afrikaanse gunstelinge (ja, selfs Mrs Ball's en Ouma-beskuit ¨C ons het seker gemaak!) teen spesiale verlaagde pryse.

D¨ªt is danksy 'n ooreenkoms tussen die Universiteit Stellenbosch se Afdeling Ontwikkeling en Alumnibetrekkinge, en Callie van Graan van The South African Shop in Vancouver. Callie is 'n man op 'n missie wat hom nie deur tariewe ¨®f grense laat stuit om 'n stukkie Suid-Afrika by jou voordeur te laat aflewer nie.

Geniet die volgende, net omdat jy op die Bosch studeer het:

• 20% af op byna alles op die winkelwebtuiste ¨C gebruik die kode Maties
• 10% af op hulle klerereeks ¨C gebruik die kode MatiesK
• 'n Gratis bufferplakker van die Suid-Afrikaanse vlag ¨C gebruik die kode MatiesS 

Nuttige wenk: Jy kan ¨¢l drie koepons met een bestelling gebruik, so moenie skaam wees nie ¨C 'add to cart'! 

• Om met jou inkopies te begin, gaan na https://thesouthafricanshop.ca/.

Aangesien verskepingskoste na sommige dele van Kanada hoog kan wees, laat weet ons asseblief indien jy in kontak is met 'n plaaslike SA Shop in jou provinsie en wil h¨º dat ons hulle oor moontlike soortgelyke afslag vir Maties nader.

Delheim-wyn teen kelderpryse vir Maties in Duitsland

Delheim-wynlandgoed teen die hange van die Simonsberg naby Stellenbosch het 'n sterk band met Duitsland. Die landgoed is in 1938 deur Duitse immigrant Hans Otto Hoheisen tot stand gebring, en het behoorlik gedy onder die visie van sy neef, Michael ¡°Spatz" Sperling, wat in 1951 uit Duitsland aangeland het. Spatz het later een van Suid-Afrika se groot wynbaanbrekers geword, die Stellenbosch-wynroete help stig, en Suid-Afrikaanse wyne internasionaal bekend gemaak. 

Verskeie lede van die Sperling-familie het oor die jare aan die Universiteit Stellenbosch studeer, wat die noue bande tussen Delheim en ons alma mater versterk het. Deur gesamentlike wingerdbounavorsing, kulturele geleenthede, volhoubaarheidsprojekte en vele meer het Delheim en die Universiteit saam-saam gegroei. 

Danksy hierdie spesiale Matie-band bied Delheim alle Maties in Duitsland nou die geleentheid om hulle wyn teen kelderpryse te koop ¨C 'n groot bederf vergeleke met gewone kleinhandelpryse. Deur van hierdie aanbod gebruik te maak, kry jy nie net die kans om aan topgehaltewyne te teug nie. Jy ondersteun ook Suid-Afrikaanse produsente, vier ons gemeenskaplike Matie-erfenis, en versterk die Universiteit Stellenbosch se w¨ºreldwye alumni-netwerk.

?As jy in Duitsland woon en werk, kry Delheim en geniet die geure van die huis. 

• Om te bestel, vul die vorm hier in en e-pos dit na orders@delheim.com, met vermelding van die Maties-afslag.
  

Page Image:

'n Groep vasberade alumni verruil op 14 September vir die sewende opeenvolgende jaar die stad se sypaadjies vir landelike lanings wanneer hulle die ikoniese Londen-na-Brighton-fietsrit van 89 km aandurf. Maar die span van nege Maties doen dit nie net vir die opwinding van die uitdaging nie ¨C hulle jaag 'n gesamentlike fondswerwingsteiken van ?5 300 na ten bate van akademies begaafde Maties vir wie finansi?le hindernisse dit moeilik maak om hulle studie te voltooi.

Vanjaar se groep, onder leiding van jare lange geesdriftige spankapteins Lani Swart en Tania Mouton, sluit ryers van oor die hele Verenigde Koninkryk en Europa in. Hoewel elke ryer 'n persoonlike verhaal het, het almal dieselfde motivering: om 'n tasbare impak te h¨º deur tot die Universiteit Stellenbosch se VK-EU-beursfonds en die Stutterheim STEM-beursfonds by te dra. Albei inisiatiewe ontsluit toegang tot die onderwys vir studente wat dalk andersins agtergelaat sal word.

Waarom ry?

Die vooruitsigte vir die jeug in Suid-Afrika is bra somber: Die werkloosheidsyfer bly halstarrig rondom 45% hang, so die kans om skuldvry aan 'n topuniversiteit soos Stellenbosch te gradueer, kan die verskil tussen stagnasie en sukses beteken. Meer as 500 Matie-gegradueerdes verlaat jaarliks die kampus met ongedekte studieskuld, wat hulle toegang tot hulle transkripte ¨¦n werksgeleenthede verhinder. Die VK-EU-beursfonds is juis geskep om hierdie kringloop te verbreek en studente oor die eindstreep te help.

Neem nou maar vir Monique Moore-Barnes. Die trotse Matie-alumna onthou hoe dit was om gedurende haar studie voor finansi?le onsekerheid te staan te kom. Deesdae beskik sy oor 'n MSc en MBA, en beklee sy 'n leiersrol by 'n internasionale farmaseutiese maatskappy. Om huidige studente te help wat in dieselfde geldelike penarie is as waarin sy destyds was, verruil sy op 14 September haar sitplek in die raadsaal vir 'n fietssaal om ?500 vir die VK-EU-beursfonds in te samel. ¡°As hulle met hulle graadstudie kan deurdruk, kan ek deur hierdie fietsrit kom," s¨º Monique.

Die krag van teruggee

Elke ryer dra iets uniek tot die span by. Roxine Staats, wat oorspronklik van die Oos-Kaap kom, ry ten bate van die Stutterheim STEM-beursfonds om jong landelike vroue te ondersteun wat daarvan droom om ingenieurs en wetenskaplikes te word. Mederyer Karien Botha het di¨¦ fonds help stig as 'n boorling van die Oos-Kaapse dorp Stutterheim en as gevolg van haar begeerte om die gendergaping op die terrein van wetenskap, tegnologie, ingenieurswese en wiskunde ('STEM') te laat krimp.

Cally Ballck-Naud¨¦? het reeds haar oorspronklike teiken van ?300 oorskry en mik nou na ?500. ¡°Onderwys is die grootste gelykmaker," s¨º sy. ¡°Die fietsrit is 'n klein poging om die speelveld te help gelykmaak."

Robert Watkins pak op sy beurt die rit aan met herinneringe aan die #FeesMustFall-betogings, en met die veerkragtigheid wat sy tyd op Stellenbosch hom geleer het. As ingenieur, werk hy deesdae deur die hele Verenigde Koninkryk en Singapoer. Hy sal aan die fietsrit deelneem om terug te gee aan die universiteit wat hom help vorm het.

Arnold Marambire ry vanjaar die eerste keer saam. Hy wil nie net geld insamel nie, maar wil ook sy portuur aanmoedig om sake na aan hulle hart te ondersteun. ¡°D¨ªt is my klein bydrae, maar saam kan ons 'n groot verskil maak," s¨º hy.

Kaptein Lani stel 'n uitstekende voorbeeld met 'n persoonlike doel van ?1 000. ¡°Ons kom elke jaar voor die gevreesde Ditchling Beacon te staan ¨C en op die een of ander manier raak ons dit saam baas," lag sy. ¡°Dit herinner 'n mens daaraan dat groot struikelblokke oorkom kan word as ons doelgerig te werk gaan."

Jy kan help ¨C d¨ªs hoe

Jou skenking, of dit nou ?5 of ?500 is, is dalk net die hupstoot om 'n hardwerkende en verdienstelike student oor die laaste hekkie te help. En as jy 'n belastingbetaler in die Verenigde Koninkryk is, aktiveer gerus Gift Aid ¨C 'n maklike manier om jou skenking sonder enige ekstra koste met 25% te verhoog.

Raak asseblief betrokke deur:

• 'n skenking te maak op 'n ryer se fondswerwingsblad (sien hier onder vir KindLink-besonderhede) ¨C elke pond maak 'n verskil;
• die ryers se verhale met jou netwerk te deel; en
• hulle aan te moedig wanneer hulle op 14 September die lang pad van Londen na Brighton aandurf.

Kom ons help ons Maties oor die eindstreep ¨C op die pad ¨¦n in hulle missie om geleenthede vir die volgende geslag Suid-Afrikaanse gegradueerdes te ontsluit. Ondersteun die rit. Transformeer 'n toekoms.

Om te skenk, gaan na die ryers se KindLink-blaaie deur op die tersaaklike naam hier onder te klik:

• Robert Watkins
• Monique Moore-Barnes
• Tania Mouton
• Roxine Staats
• Cally Ballck-Naud¨¦? 
• Lani Swart
• Karien Botha
• Arnold Marambire 
• Hercules Wessels ?

Page Image:

Ons stel graag 'n dinamiese Matie bekend wat uit die hartjie van Europa groot dinge vermag. Sine Maphumulo woon in Parys, waar sy haar professionele passie vir finansiering met haar toewyding aan inklusiewe ontwikkeling kombineer. Sy is ook een van die dryfkragte agter die Matie-alumni-teenwoordigheid in Frankryk, waardeur sy br?e tussen mense, idees en vastelande bou.

As deel van haar werk in die finansieringsektor, is sy by w¨ºreldontwikkelingsprojekte betrokke. Sy gebruik finansiering as 'n werktuig vir volhoubare ontwikkeling, veral in ontluikende markte. ¡°Ek's passievol daaroor om te sorg dat finansiering mense werklik baat ¨C en dat die stelsels ontwerp word om ten diepste billik en inklusief te wees," s¨º sy.

Sal nooit 'au revoir' s¨º vir haar Matie-wortels nie

Sine het haar meestersgraad in Ontwikkelingsfinansiering aan die Stellenbosch Bestuurskool voltooi ¨C 'n tyd wat sy as transformerend beskryf. Toe sy na Parys verhuis, het dit bloot natuurlik gevoel om as 'n Matie-vrywilliger betrokke te raak.

¡°Vrywilligerwerk vir die plaaslike alumni-tak was 'n sinvolle manier om my band met daardie gemeenskap te behou en ons w¨ºreldwye netwerk te help versterk," verduidelik sy. ¡°Dis ongelooflik bevredigend om platforms vir gesprek en samewerking te skep ¨C veral tussen vastelande."

Sy was onlangs mede-aanbieder en -moderator van 'n paneel oor volhoubare groei in Afrika, wat die Universiteit Stellenbosch, die Stellenbosch Bestuurskool en Emlyon-bestuurskool gesamentlik gere?l het. ¡°Dit was 'n trotse oomblik om in 'n Europese omgewing die soeklig op Afrika-innovasie te laat val."

Professionele sukses, en 'n betekenisvolle passieprojek

Sine se opgang in die korporatiewe w¨ºreld het begin toe sy as finansieringshoof vir L'Or¨¦al Suid-Afrika se Professionele Produkte-afdeling aangestel is. D¨ªt op sigself was 'n besondere prestasie, en des te meer as 'n mens in gedagte hou dat sy nog nie eens 30 jaar oud was nie. Sy het haar daar so goed van haar taak gekwyt dat 'n internasionale geleentheid by L'Or¨¦al se internasionale hoofkantoor in Parys vir haar aangebied is ¨C 'n loopbaanhoogtepunt, en 'n bewys van haar talent en volharding.

Daarbenewens is haar kernwaardes van billikheid, insluiting en impak duidelik te sien in die werk wat sy deur haar platform Leave No One Behind (LNOB) doen. Die platformnaam weerspie?l die kernbelofte van die Agenda vir Volhoubare Ontwikkeling 2030 en die gepaardgaande volhoubare ontwikkelingsdoelwitte (SDG's). Deur LNOB bied sy gesprekke, veldtogte en gemeenskapsgedrewe inhoud aan oor die bevordering van die SDG's, veral geslagsgelykheid en die vermindering van ongelykheid. ¡°Ons bied 'n platform vir stemme wat nie altyd gehoor word nie ¨C en ons gebruik sosiale media om ons boodskap verder en wyer te versprei," s¨º sy. Maties kan LNOB volg ¨®f met die platform saamwerk aan projekte wat met die SDG's strook (sien hier onder vir besonderhede).

Waar Matie-herinneringe en w¨ºreldambisies ontmoet

Hoewel sy nie gedurende haar tyd by die Stellenbosch Bestuurskool op kampus gewoon het nie, het sy aangename herinneringe aan haar studie ¨C veral haar toelating tot die internasionale erevereniging Golden Key. Nou is sy opgewonde daaroor om 'n toekoms te bou waar die lesse wat sy op Stellenbosch geleer het en die moontlikhede van w¨ºreldburgerskap ontmoet. ¡°Ek sien daarna uit om my impak in sowel die korporatiewe as sosiale ruimte te versterk," s¨º Sine, ¡°veral deur LNOB uit te brei en meer kruiskontinentale geleenthede aan te bied wat Afrika-innovasie ten toon stel."

Paulo Coelho se woorde uit The Alchemist dien as haar inspirasie in alles wat sy aanpak. ¡°When you want something, all the universe conspires in helping you to achieve it," het hy geskryf. ¡°Dit herinner my daaraan om die reis te vertrou, getrou te bly aan my doel, en te glo dat as ek doelgerig en hard werk, die regte geleenthede en mense op die regte tyd oor my pad sal kom," s¨º Sine.

Volg LNOB:

Twitter/X: @LNO1B
Instagram: @Leaveno1.behind
Facebook: @LNO1B
LinkedIn: LNOB (Leave No One Behind)

Page Image:

Ons hop oor na Wes-Londen, waar ons Karien Botha raakloop. Di¨¦ voormalige ingenieur is deesdae 'n chemie-onderwyser, en boonop een van ons mees energieke en inspirerende vrywilligers. Karien se liefde vir die wetenskap, onderwys en die buitelewe is te sien in alles wat sy doen ¨C ook in haar rol in die Matie-alumni-netwerk.

Karien woon in loofryke Ealing, waar die lewe 'n lewendige kombinasie is van gesinstyd, tutorwees vir GCSE- en A-level-wetenskapstudente, en enige moontlike verskoning om buite te wees, hetsy aan die draf of fietsry.

Haar loopbaanreis is allesbehalwe gewoon. N¨¢ 16 jaar as 'n chemiese ingenieur in die olie- en gasbedryf was sy op soek na iets nuut. Sy herbekwaam haar dus as onderwyser en stel nou plaaslike leerders aan die wonderw¨ºreld van chemie bekend. ¡°Ek het my seun onlangs erg verveel toe hy gevra het hoe bakpoeier en koeksoda verskil," lag sy. ¡°My grafiek van chemiese formules en gebalanseerde vergelykings was iets om te aanskou!"

Hou die Matie-vlam aan die brand

'n Behoefte om bande met ander te bou is wat Karien aangespoor het om by die Matie-alumni-netwerk betrokke te raak. ¡°'n Mens ontmoet nie juis baie Suid-Afrikaners waar ek woon nie ¨C so dis 'n goeie manier om in kontak te bly." Maar wat sy gekry het, is veel meer as 'n skakel met die huis: ¡°Ek het al soveel talentvolle en interessante Maties deur my vrywilligerwerk ontmoet. Dis regtig 'n ontsettend positiewe ervaring."

Of sy nou alumni-geleenthede re?l, met ander vrywilligers skakel, of geld vir die Universiteit Stellenbosch insamel, sy doen alles met energie en oorgawe. Een hoogtepunt? Om ten bate van Matie-studentebeurse aan die Londen-na-Brighton-fietsrit deel te neem. ¡°Dit is ongelooflik ¨C en die ondersteuning wat ek van vriende, familie en selfs vreemdelinge ontvang het, het my verstom."

Ingenieursprestasies en onderwysoorwinnings

Sy is trots op wat sy as ingenieur vermag het, soos om dele van die Mongstad-raffinadery in Noorwe? en die Dragon LNG-invoerterminaal in Wallis te ontwerp. Nietemin was heropleiding as 'n onderwyser een van die dapperste dinge wat sy tot dusver gedoen het, s¨º sy. ¡°Daar waar ek daagliks voor 'n vertrek vol kritiese tieners staan, is waar ek van die slegste ¨C maar ook van die beste ¨C oomblikke van my beroepslewe beleef," s¨º sy.

Matie-wortels l¨º diep

Karien het van 1992 tot 1998 Chemiese Ingenieurswese op Stellenbosch studeer, en behou steeds kontak met haar koshuiskamermaats van Monica en haar Ingenieurswese-klasmaats. ¡°Die geur van jasmyn op 'n warm somersaand voer my altyd terug na die kampus," s¨º sy. Haar gunstelinguithangplek? Die stil, groen rustigheid van die Botaniese Tuin langs Monica.

Hoewel sy nie haar lewensmaat op Stellenbosch ontmoet het nie, is haar hegste vriendskappe hier gevorm ¨C en dit het die toets van die tyd deurstaan. ¡°Ek het steeds kontak met my ou Matie-vriende," s¨º sy. ¡°Hulle bly 'n groot deel van my lewe."

'n Positiewe krag

Karien rat vanjaar (heel letterlik) weer op vir n¨®g 'n Londen-na-Brighton-fietsrit, en sy is veral opgewonde om te sien hoe haar fondswerwing spoed optel. Sy gaan voort om haar kernwaarde uit te leef, naamlik om 'n positiewe krag in die lewe te wees, of sy nou kilometers op die fiets kafdraf of lesse aanbied.

D¨ªt is 'n ingesteldheid wat sy ook aan haar seun oordra, wat tans vir sy GCSE-eksamen voorberei. Teen sy aansteekbord is 'n plakkaat wat sy gemaak het, vol inspirerende aanhalings. Haar gunsteling? Jan Smuts se woorde: ¡°As jy twyfel, doen die waagmoedige ding." Wyse woorde van iemand wat so 'n ietsie weet van moed, verandering, en die soeke na sin.

• Gaan na KindLink om deel te neem aan Karien se fondswerwingsveldtog ten bate van studentebystand.

Page Image:

In Duitsland ontmoet ons Arnim Ritter, 'n finansi?le foendi met 'n hart vol aangename Stellenbosse herinneringe, 'n groeiende jong gesin, en 'n passie om by die Matie-gemeenskap betrokke te bly.

Arnim woon 20 minute buite Frankfurt am Main, waar hy 'n druk werkslewe met die vreugdes van gesinstyd balanseer. Bedags verdiep hy hom in finansi?le omsigtigheidsondersoeke vir samesmeltings en verkrygings ('M&A') ¨C 'n terrein wat hy as intellektueel uitdagend ¨¦n uiters bevredigend ervaar.

Sy lewe buite die kantoor is vol boeke, reis en gesinstyd. Hy beplan selfs om as 'n stokperdjie te begin seil. ¡°Ek is nog nie heeltemal seker wanneer of waar nie, maar ek sal dit graag behoorlik op die proef wil stel," glimlag hy.

Waarom hy as vrywilliger werk

Op die vraag oor wat hom 'n alumni-vrywilliger laat word het, antwoord hy sonder aarseling: ¡°Ek het van my beste jare by Stellies deurgebring," s¨º hy. ¡°N¨®¨² nog wanneer ek 'n mede-Matie ontmoet ¨C of ek hulle nou ken of nie ¨C is daar altyd 'n natuurlike, spesiale band. Ek koester dit regtig."

Dit is hierdie gevoel van verbondenheid en gemeenskaplike ervaring wat hom aanspoor om in Maties te herbel¨º. Vrywilligerdiens is 'n manier om in voeling te bly met die unieke Matie-waardes, en met mense te kan gesels wat weet wat dit beteken om in Victoriastraat te kon loop, die Rooiplein te kon oorsteek, en Stellenbosch huis te kon noem.

Werk, groei, en 'n onverwagte kant-joppie

Arnim het van 2010 tot 2015 BRekLLB op Stellenbosch studeer, gevolg deur 'n jaar se nagraadse studie. Hoewel sy honneurspoging nie heeltemal uitgedraai het soos hy beplan het nie, het hy die ervaring as dryfveer vir die volgende fase van sy reis gebruik ¨C om 'n meestersgraad in Regte en Finansies in Duitsland te verwerf.

Deesdae pas hy sy kundigheid op M&A-transaksies in verskillende bedrywe toe, en leer en groei hy nog elke dag. ¡°Ek sou nou nie s¨º ek is besonder talentvol nie," s¨º hy beskeie. ¡°Maar as ek fokus behou en aanhou leer, is daar net een pad, en dis vorentoe." Hy put motivering uit die tydlose woorde van Marcus Aurelius (¡°The most noble thing is to be yourself"), Hemingway (¡°There is nothing noble in being superior"), en die roerende verse van If deur Kipling ¨¦n Invictus deur Henley. Die boodskap van ¨¢l hierdie werke is dat krag, karakter en moed van binne af kom.

Nie alles omtrent hom pas egter by die stereotipe van die ernstige prokureur of rekenmeester nie. Trouens, een van sy mees onvergeetlike ervarings was om in 2009 gedurende 'n politieke byeenkoms in Walvisbaai in die protokolspan ¨C en kortstondig as 'n lyfwag ¨C van die Namibiese opposisieleier Hidipo Hamutenya te dien. ¡°Dit was beslis die tipe ervaring wat jy net een keer in 'n leeftyd het," lag hy.

Lekker herinneringe, en 'n kykie na die toekoms

As hy aan sy studentedae terugdink, staan 'n paar herinneringe uit, veral die Joolmentorskakels in die koshuis Helderberg (oftewel die Republiek) en luilekker middae op die stoepe van die koshuisseksies Kanonkop en Lokkenfekker. Hoewel hy nie nou meer gereelde kontak met baie van sy klasmaats het nie, is die vriendskappe wat hy uit sy studentedae behou het sterk en betekenisvol.

Wat die toekoms betref, wil Arnim graag sy betrokkenheid as 'n vrywilliger verdiep en sterker bande met ander Maties in die streek bou. ¡°Ek geniet dit om met mede-Maties te skakel ¨C daar's net iets lekker daaraan om mense met dieselfde agtergrond te ontmoet, al is ons baie ver van die kampus."

Vir hom persoonlik is sy grootste vreugde om te sien hoe sy jong seun grootword, en om die w¨ºreld saam met hom te verken. ¡°Om saam buite te wees, hom nuwe dinge te leer ¨C d¨ªs waarna ek vanjaar die meeste uitsien."

Page Image:

Toe die Universiteit Stellenbosch (US) se vervoerdepartement begin het om sy fietsvloot te vernuwe, het dr Leslie van Rooi, US Senior Direkteur van Sosiale Impak en Transformasie, en dr Therese Fish, Vise-dekaan van Kliniese Dienste en Sosiale Impak aan die US se Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe (FGGW), 'n geleentheid gesien. Hul visie het Operasie Maties Fiets geword, wat 150 fietse aan landelike gemeenskappe geskenk het waar vervoerhindernisse dikwels lewensuitkomste bepaal.

Oor die afgelope maand het die FGGW hierdie Maties Fietse versprei aan landelike skole met min hulpbronne, voorgraadse studente op landelike gesondheidsplasings, en NRO's wat gemeenskapsgesondheidswerkers regoor die Wes-Kaap ondersteun.

¡°Toegang tot betroubare vervoer behoort nie te bepaal of 'n kind aan skoolaktiwiteite kan deelneem of 'n gesondheidswerker die gemeenskappe wat hulle bedien, kan bereik nie," verduidelik Fish, wat die inisiatief lei. ¡°Hierdie fietse verteenwoordig meer as mobiliteit ¨C dit verteenwoordig moontlikheid en waardigheid. Wanneer ons hierdie hindernisse verwyder, skep ons geleenthede vir onderrig, toegang tot gesondheidsorg en gemeenskapsbetrokkenheid wat lewens kan transformeer."

Die projek teiken drie sleutelbegunstigdegroepe. Daar word verwag dat landelike skole wat die fietse ontvang, verhoogde beweging en fisieke aktiwiteit onder leerders sal sien, wat gesonder, meer aktiewe skoolgemeenskappe sal bevorder. Vir voorgraadse gesondheidswetenskapstudente wat landelike diensleerplasings doen, bied die fietse verbeterde mobiliteit by opleidingsterreine.

Die inisiatief is ook daarop gemik om die operasionele kapasiteit van gemeenskapsgesondheidswerkers te versterk, ondersteun deur vennootskappe met NRO's en die Wes-Kaapse Regering se Departement van Gesondheid en Welstand. Die fietse sal hulle in staat stel om groter geografiese areas te dek en meer konsekwente gemeenskapskontak te handhaaf, wat verhoogde geleenthede vir gemeenskapsbetrokkenheid en -ondersteuning skep.

'n Sleutelkomponent van Operasie Maties Fiets is die Pedal Forward-program, gelei deur prof Eileen Africa van die FGGW se Departement Oefening, Sport en Leefstylgeneeskunde. Hierdie inisiatief integreer fietsgebruik in daaglikse skoolroetines, moedig gereelde fisieke aktiwiteit aan terwyl dit leerderoutonomie bevorder. Die program sluit ingeboude evalueringsmeganismes in en beklemtoon langtermynvolhoubaarheid, wat verseker dat voordele verder strek as individuele ontvangers om hele skool- en gemeenskapsomgewings te transformeer.?

Afrika se verbintenis met hierdie inisiatief loop besonder diep ¨C sy het beide haar prim¨ºre en sekond¨ºre skoolopleiding voltooi by die landelike skole wat nou voordeel trek uit Operasie Maties Fiets, wat haar bydrae 'n diep persoonlike daad maak om terug te gee aan gemeenskappe wat haar eie reis gevorm het.

Pedal Forward erken dat volhoubare verandering sistematiese integrasie vereis. Deur fietsgebruik by die skoolkultuur in te sluit, bevorder die program gesonde gewoontes en onafhanklikheid wat leerders dwarsdeur hul lewens sal dien.

Die adjunkhoof van die Worcester RK Laerskool, mnr C. Felix, het saam met 'n span personeel en jong leerders die Maties-fietse namens die hoof, mnr HCW Titus, ontvang. Felix het die skool se dankbaarheid uitgespreek vir die geleenthede wat die skenking aan hierdie jong leerders bied. Benewens die stigting van 'n fietsryklub, sal die leerders ook die geleentheid h¨º om meganiese vaardighede te ontwikkel om die fietse in stand te hou.

Cathy Roodman van Esselenpark Sekond¨ºre Skool, een van die skole wat fietse ontvang, het haar waardering uitgespreek: ¡°'n Besondere woord van dank vir die skenking van 20 fietse. Hierdie fietse dien as 'n skakel na geleenthede, nie bloot 'n vervoermiddel nie. Ons is verheug om 'n fietsryklub vir leerders te stig, en ons gebruik hierdie poging om fisiese oefening aan te moedig, interpersoonlike vaardighede en leierskapsvaardighede te verbeter en 'n gevoel van gemeenskap te kweek."

Die projek word deur Fish bestuur met die ondersteuning van Colleen Charters, haar kantoorbestuurder. Mnr Roelof Loubser, Mobiliteitsbestuurder vir Vervoerdienste, het die aanvanklike fietsoordragte gefasiliteer wat die inisiatief moontlik gemaak het.

Operasie Maties Fiets sluit aan by die US se bre?r sosiale impakstrategie, wat daarop gemik is om gesondheidsgelykheid en gemeenskapswelstand deur middel van onderrig, navorsing en diens te bevorder. Die inisiatief demonstreer hoe institusionele hulpbronne aangewend kan word om werklike uitdagings in landelike gemeenskappe aan te spreek, wat meer geleenthede skep waarvan die volle potensiaal eers mettertyd onthul sal word.

Page Image:

?

Op 27 Junie is die Suid-Afrikaanse eindronde van die 18de Chinese Bridge Chinese Vaardigheidskompetisie vir Buitelandse Ho?rskoolleerders, saam met die 5de Chinese Bridge Chinese Skou vir Buitelandse Laerskoolleerders, gehou by die Southern Sun Newlands Hotel in Kaapstad. Die gebeurtenis is aangebied deur die Chinese Ambassade in Suid-Afrika, en georganiseer en ondersteun deur Konfucius-institute en -klaskamers regoor die land.

CISU-leerlinge het op die verhoog geskyn, met drie wat uitstaande optredes gelewer het. Twee leerders van Rietenbosch Laerskool het uitstekende resultate behaal: Mario Jooste het die kampioenstitel in die laerskoolkategorie gewen, terwyl Lyle Zimry tweede plek verwerf het. Jenne Leigh, van die Worcester Gimnasium Konfucius Klaskamer, verbonde aan die Universiteit Stellenbosch, het die Uitnemendheidstoekenning in die ho?rskoolkategorie ontvang. Mev. Qian Qian, ¡¯n onderwyser aan die Konfucius Instituut, is vereer met die Toekenning vir Uitstekende Instrukteur.

In die laerskoolkategorie het Mario Jooste die gehoor bekoor met ¡¯n opregte en dinamiese toespraak. Sy rede, How Chinese Changed My Life, het sy reis van Mandaryns leer op lewendige wyse beskryf, en die vele voordele wat dit aan hom gebring het. Sy opregtheid en selfvertroue het die gehoor diep geraak en luid applous ontlok. In die talentsegment het Mario die lied en dans Xue Long Yin (Lied van die Sneeudraak) uitgevoer. Sy elegante bewegings en melodieuse stem het die beoordelaars be?ndruk en sy liefde vir Chinese taal en kultuur ten volle uitgedruk.

Toe hy gevra is hoe dit voel om as nasionale kampioen aangewys te word, het Mario ges¨º: ¡°Ek was so opgewonde, ek het in die lug opgespring!¡± Hy het ook die vorige jaar deelgeneem, en het di¨¦ keer met meer selfvertroue gereflekteer: ¡°Ek was minder bang, want ek het geweet wat om te verwag. Ek het ook belangrike mense gehad wat my by die kompetisie ondersteun het, soos my ouma, my Chinese onderwyser, asook my skoolonderwysers, Me. Crowley en die skoolhoof, Mnr. Jappie.¡±

As Suid-Afrika se laerskoolwenner sal Mario nou na China reis om die land in die internasionale ronde van die Chinese Bridge-kompetisie vir buitelandse laerskoolleerders te verteenwoordig. ¡°Ek voel baie trots ¨C ek was nog nooit in ¡¯n ander land nie en ek is so opgewonde om Suid-Afrika te gaan verteenwoordig,¡± het hy ges¨º. Toe hy gevra is waarna hy die meeste uitsien tydens sy reis na China, was sy antwoord duidelik: ¡°Ek wil regtig graag die Groot Muur van China sien!¡±

Aan ander leerders wat belangstel om Chinese te leer, het Mario bemoedigende raad gegee: ¡°Jy moet alles gee en baie hard studeer, want dit is ¡¯n baie spesiale geleentheid om jou talente en harde werk aan die w¨ºreld te wys. Ek het geleer dat harde werk en toewyding jou ver kan bring, en om dit deur Chinese te ervaar is baie spesiaal.¡±

Lyle Zimry, ook van Rietenbosch Laerskool, het ¡¯n uitmuntende vertoning gelewer en die tweede plek landwyd behaal. Sy toespraak, My Chinese Dream: A Different Future, het gefokus op die drome wat hom motiveer en die unieke vreugde wat hy in leer vind. ¡°Dit het gegaan oor die dinge wat ek in my lewe wil bereik, en my liefde vir die aanleer van nuwe dinge ¨C soos die Chinese taal.¡±

In die talentsegment het Lyle die lied Gu Yong Zhe (Die Eensame Vegter) met oorgawe en oortuiging gesing. ¡°Die lied gaan oor ¡¯n vegter wat vir geregtigheid baklei. Ek het dit gekies omdat ek vir ander mense wou wys dat hulle ook vir wat reg is kan baklei en help om Suid-Afrika ¡¯n beter plek te maak.¡±

Die pad na die kompetisie was nie sonder uitdagings nie. ¡°Die moeilikste deel was om vir die kompetisie voor te berei terwyl ek ook eksamens moes skryf by die skool,¡± het Lyle erken. ¡°Hoe nader die kompetisie gekom het, hoe meer druk het ek gevoel, en ek was bietjie senuweeagtig.¡± Maar die beloning was dit alles werd: ¡°Toe ek hoor ek is in die Top 2, het ek onmiddellik besef harde werk is beslis die moeite werd ¨C ek was so bly en opgewonde om te weet dat al my moeite nie verniet was nie!¡± Terugskouend het hy bygevoeg: ¡°Ek het ontdek dat ek baie toegewyd en vasberade kan wees wanneer ek werk aan iets wat vir my belangrik is.¡±

Albei leerders is sterk ondersteun deur Rietenbosch-personeel. Onderwyser Mev. Glynn Crowley, wat sedert 2017 as skakel tussen die skool en die Konfucius Instituut optree, het die voorbereiding geko?rdineer en het selfs die leerders na oefensessies tydens die skoolvakansie vervoer. ¡°Rietenbosch Laerskool is een van die eerste skole in Cloetesville wat Chinese as ¡¯n buitemuurse aktiwiteit aanbied,¡± het sy genoem. ¡°Met hierdie ons derde deelname aan die kompetisie, het ons spesiale moeite gedoen om seker te maak die leerders en hul families verstaan watter unieke geleentheid dit is.¡±

Skoolhoof Mnr. Jardine Jappie het bygevoeg: ¡°Beide leerders is akademies sterk en weet hoe om hard te werk, maar hierdie kompetisie het hulle uitgedaag om in ¡¯n vreemde taal op te tree en hulself deur ¡¯n ander kultuur se tradisies uit te druk. Dit het hulle die waarde van selfvertroue en toewyding geleer. Dit was ongelooflik om te sien hoe hulle groei in selfgeloof en motivering om hul doelwitte na te streef.¡±

Beide opvoeders is passievol oor meertalige leer. ¡°As taalleerkragte glo ons sterk in die aanleer van verskeie tale buite jou huistaal. Mario en Lyle se optrede wys dat meertaligheid nie net gaan oor die praat van ¡¯n ander taal nie ¨C dit is ¡¯n instrument om br?e te bou tussen Suid-Afrika en die w¨ºreld, en in hierdie geval, China.¡±

Hy het ook ¡¯n opregte woord van dank uitgespreek: ¡°Ek wil graag vir Mev. Crowley hartlik bedank vir haar onvermoeide toewyding, en ook my opregte waardering uitspreek teenoor die onderwysers van die Konfucius Instituut aan die Universiteit Stellenbosch. Hul passie, mentorskap en onwrikbare ondersteuning het ¡¯n groot rol gespeel in die voorbereiding van Mario en Lyle ¨C nie net vir ¡¯n kompetisie nie, maar vir ¡¯n oomblik wat ons hele skool ge?nspireer het.¡±

In die ho?rskoolkategorie het Jenne Leigh van Worcester Gimnasium ¡¯n inspirerende toespraak gelewer getiteld Dancing with the Han Spirit: Following My True Heart, waarin sy haar toewyding aan die Chinese taal opreg verwoord het. In die talentsegment het sy Step by Step in Dreams uitgevoer ¨C ¡¯n pragtige kombinasie van klassieke Chinese dans en lied, wat die elegansie van Chinese kultuur ten toon gestel het. Sy het die Uitnemendheidstoekenning ontvang en gedeel: ¡°Ek is mal oor dans. Chinese dans het my gehelp om nuwe dele van myself te ontdek en my begrip van Chinese kultuur verdiep.¡±

Mnr. Tang Changan, Adjunk-konsul-generaal van die Chinese Konsulaat-generaal in Kaapstad, het die gebeurtenis bygewoon en die kampioen-trofee aan Mario Jooste en die Toekenning vir Uitstekende Instrukteur aan Mev. Qian Qian oorhandig. Hy het die deelnemers geprys vir hul uitmuntende optredes. Hierdie prestasies is moontlik gemaak danksy die toegewyde pogings van die CISU-onderrigspan. Die afgelope drie maande het die onderwysers omvattende opleiding verskaf ¨C insluitend taaluitdrukking, redenaarsvaardigheid, verhoogoptrede en talentontwikkeling ¨C en die leerders op elke gebied ondersteun sodat hulle kon skitter op die verhoog.

As Suid-Afrika se laerskoolkampioen sal Mario die land verteenwoordig in die w¨ºreldfinaal van die Chinese Bridge-kompetisie vir buitelandse laerskoolleerders in China. CISU sal voortgaan om toegewyde leiding en volle ondersteuning te bied, sodat hy op die internasionale verhoog kan skitter en die verhaal van Suid-Afrikaanse Chinese-taalleerders met die w¨ºreld kan deel.

Page Image: